³ÉÈË¿ìÊÖ

Mae ffracsiynau a chanrannau’n cynrychioli rhan o rif cyfan. Gallwn eu defnyddio i gynyddu neu leihau gwerth yn ôl cyfran benodol.

Mae cymhareb yn dangos y berthynas rhwng dau werth. Gallan nhw fod mewn cyfrannedd union ac yn cynyddu wrth i'r llall gynyddu neu mewn cyfrannedd gwrthdro; mae un yn cynyddu wrth i'r llall leihau.

O gynllunio taith ar fws neu drên i drefnu beth i'w wylio ar deledu neu archebu gwyliau haf, mae amserlenni yn ein helpu i ganfod ein ffordd drwy’r byd ac i gynllunio ein hamser.

Trwy agor dy gyfrif banc dy hun neu drwy reoli dy arian yn llwyddiannus, byddi’n dysgu sut i ymdrin â dy gyllid personol yn ofalus a sicrhau dy fod yn gallu rheoli ad-daliadau ar fenthyciadau.

Gall prynu neu rentu cartref fod yn dasg ddrud. Bydd meddwl am y fathemateg y tu ôl i gyllid y cartref yn dy helpu yn y dyfodol pan fyddi di'n symud i mewn i dy eiddo dy hun.

Gallwn ddefnyddio canrannau i gynyddu neu leihau swm mewn perthynas â’i faint, ee siopau’n tynnu canran oddi ar eu prisiau a’r llywodraeth yn cynyddu cost nwyddau trwy ychwanegu treth ganrannol.

Pan fyddi di’n mynd dramor, bydd yn rhaid i ti newid dy arian. Mae’n bwysig dy fod yn gwybod y gyfradd gyfnewid a'r ffi gomisiwn sy’n rhaid i ti ei thalu er mwyn cael y fargen orau bosib.

Mae mathemateg a chyllid yn chwarae rhan allweddol ym myd busnes. Tybed ai ti fydd yr entrepreneur nesaf i wneud dy filiynau?

Mae mesuriadau’n hanfodol ar gyfer nifer o grefftau a gyrfaoedd. Os wyt yn deall mai ffigur bras yw pob mesuriad, gallai dy rwystro rhag gwneud unrhyw gamgymeriadau.

Mae diagramau Venn yn adnodd defnyddiol ym myd ystadegau. Unwaith y byddi’n gyfarwydd â’r rhain, byddi’n gallu rhoi trefn ar bob math o grwpiau a setiau.

Gallwn ddefnyddio graffiau er mwyn cyflwyno data’n eglur, ac i’n cynorthwyo wrth wneud gwaith cyfrifo, er enghraifft ar ffurf graffiau trawsnewid a graffiau teithio. Gall graffiau fod yn gamarweiniol.

Mae gallu llunio a defnyddio tangiadau yn sgiliau defnyddiol er mwyn cwblhau gwaith geometrig ar gylchoedd a graddiant cromliniau, yn ogystal â chyfrifo’r arwynebedd o dan graffiau.

Rydyn ni’n defnyddio fformiwlâu i gyfrifo pethau fel cyflogau neu gostau. Bydd y costau hyn yn amrywio yn ôl ffactorau megis nifer yr oriau a weithiwyd neu nifer y dyddiau llog sydd eu hangen.

I wneud lluniadau, bydd angen pensil, pren mesur a phâr o gwmpasau. Defnyddir loci i ganfod ardaloedd sy’n bodloni meini prawf megis pellter penodol oddi wrth bwynt neu hanner ffordd rhwng dwy linell.

Mae theorem Pythagoras yn caniatáu i ni gyfrifo hydoedd mewn trionglau ongl sgwâr. Gwelir trionglau ongl sgwâr mewn bywyd bob dydd – o ddimensiynau teledu i ysgol sy'n gorffwys yn erbyn wal.

Mae perthnasau trigonometrig yn bwysig iawn yn y diwydiant adeiladu a chynllunio ac yn caniatáu cyfrifo hydoedd ac onglau anhysbys yn drachywir.

Mae ffactorau graddfa’n sicrhau bod siâp yn aros yn yr un cyfraneddau pan fo’r maint yn newid. Gall hyn fod yn bwysig wrth newid maint llun i wneud yn siŵr nad yw’r ddelwedd yn cael ei haflunio.

Mae mapiau a lluniadau wrth raddfa’n ffurfio rhan hanfodol o’n bywyd bob dydd. Mae lluniadau wrth raddfa’n ddefnyddiol mewn gyrfaoedd megis pensaernïaeth. Rhaid i ni ddeall cyfeiriannau hefyd.

Oherwydd bod cydweithrediad rhyngwladol mor bwysig i ddiwydiant a'r economi, mae'n hanfodol gallu trosi rhwng unedau metrig ac imperial.

Mae dadansoddi dimensiynol yn caniatáu i ni dynnu casgliadau ynglŷn â fformiwlâu. Mae'n darparu ffordd amgen i ni o wirio ein cyfrifiadau ein hunain a rhai pobl eraill.

Mae mesurau cyfansawdd yn fesurau sy’n cynnwys dwy uned wahanol neu fwy, ee m/s, g/cm³, poblogaeth fesul km² a milltiroedd y galwyn. Rydyn ni’n gweld mesurau cyfansawdd mewn pob math o gyd-destunau.

Gall gwybod sut i ddod o hyd i berimedr neu arwynebedd siâp fod yn ddefnyddiol mewn bywyd bob dydd. Defnyddia hyn mewn cyfrifiadau i ddod o hyd i faint o ddeunyddiau sydd eu hangen a'r gost.

Gallwn gyfrifo cyfaint siapiau 3D er mwyn canfod eu cynhwysedd neu faint o ofod maen nhw’n ei lenwi. Gallwn hefyd ganfod yr arwynebedd arwyneb, sy’n nodi cyfanswm arwynebedd pob un o’u hwynebau.

Mae samplu yn ein helpu i amcangyfrif nodweddion poblogaeth fawr trwy ddefnyddio grŵp cynrychioladol llai. Gall hyn fod yn ddefnyddiol wrth gynnal ymchwil marchnad a phrofion meddygol.

Rydyn ni’n aml yn defnyddio tablau amlder cronnus i ddangos setiau mawr o ddata di-dor neu ddata arwahanol. Mae histogramau yn cael eu defnyddio i ddangos data pan fo maint dosbarthiadau yn wahanol.

Mae cyfartaleddau’n rhoi gwybodaeth i ni am set o ddata rhifiadol, yn rhoi gorolwg o’r gwerthoedd a dweud wrthyn ni beth yw’r canlyniad mwyaf cyffredin. Mae’r amrediad yn fesur o wasgariad y data.

Mae plotiau blwch a blewyn yn ffordd effeithiol o gymharu dosraniadau a chrynhoi eu nodweddion yn hawdd. Defnyddir y diagramau hyn yn aml wrth ddadansoddi data ac mewn gwaith ystadegol.

Mae cynrychioliadau graffigol o ddata yn gyffredin yng nghymdeithas heddiw. Mae deall a dehongli graffiau yn gywir yn sgil hanfodol bwysig sy'n ddefnyddiol ym meysydd gwahanol o fywyd.