���˿���

Etifeddiad rhyw biolegol

Mae gan gelloedd corff dynol 23 pâr o gromosomau yn y cnewyllyn. O’r rhain, mae 22 pâr yn awtosomau, ac yn rheoli nodweddion, ond mae un pâr yn cario genynnau sy’n pennu rhyw – sef a fydd yr epil yn wryw neu’n fenyw:

• mae gan wrywod ddau gromosom rhyw gwahanol, sef XY
• mae gan fenywod ddau gromosom X, sef XX

Caryoteipiau dynol yw’r enw ar y diagramau hyn, sy’n dangos y cromosomau wedi’u trefnu’n barau.

Cromosomau o gorff gwryw

Yn y blwch glas gwelir y ddau gromosom rhyw – mae’r rhain yn wahanol feintiau - cromosom X (yr un mawr) ac Y (y cromosom bach).

Cromosomau o gorff benyw

Yn y blwch pinc gwelir y ddau gromosom rhyw – mae’r rhain yr un maint, dau gromosom X mawr.

Diagram genetig

Mae diagram genetig, fel sgwâr Punnett, yn dangos sut y gall alelau gyfuno mewn sygotau. Mae’r diagram isod yn dangos sut yr etifeddir rhyw biolegol.

Alelau’r fam/fenyw – XX

Alelau’r tad/gwryw – XY

Dyma’r ddau gyfuniad posibl:

• cromosom X gan y fam a chromosom X gan y tad – yn cynhyrchu merch (ffenoteip benywaidd o’r genoteip XX)
• cromosom X gan y fam a chromosom Y gan y tad – yn cynhyrchu mab (ffenoteip gwrywaidd o’r genoteip XY)

Mae cymhareb epil benywaidd yn erbyn gwrywaidd yn 1:1. Ar gyfartaledd, bydd hanner yr epil yn ferched a hanner yn fechgyn. Gellir trosi hyn hefyd yn debygolrwydd o 50% (XX) a 50% (XY).