Sut i lunio sgwariau Punnett

Dilyna'r dull hwn i lunio sgwariau Punnett:

Penna genoteipiau’r rhieni – cyfuniadau alelau’r gwryw a’r fenyw. Gelli di ddewis defnyddio unrhyw lythyren, ond defnyddia un lle mae gwahaniaeth sylweddol rhwng y briflythyren a’r llythyren fach, er enghraifft, Aa, Bb, Ee.
Hollta'r alelau’r ddau deip rhiant a’u nodi yn eich sgwâr Punnett o gwmpas yr ymylon.
Cyfrifa'r cyfuniadau genetig posibl newydd y tu mewn i’r sgwâr Punnett.
Defnyddia hyn i ateb y cwestiwn. Gallai fod gofyn i ti roi sylw ar gyfrannedd gwahanol gyfuniadau alelau yn yr epil, cyfrifo cymhareb tebygolrwydd, neu ddim ond pennu ffenoteipiau’r epil.

Enghraifft

Rheolir etifeddiad lliw blew llygod gan un genyn. Mae blew gwyn yn enciliol - a. Mae blew llwyd yn drechol - A. Mae dwy lygoden sy’n heterosygaidd o ran y genyn lliw blew yn paru. Penna'r tebygolrwydd y bydd gan yr epil flew llwyd.

Cam un

Benyw – Aa

Gwryw – Aa

Cam dau

Can tri

Tabl gyda’r rhesi wedi’u labelu fel Alelau gwryw (A,a) a'r colofnau wedi’u labelu fel Alelau benyw (A,a). Mae holl gelloedd y tabl yn cynnwys AA, Aa, Aa a aa

Oherwydd bod genoteipiau Aa ac AA ill dau’n rhoi’r ffenoteip blew llwyd, mae’r tebygolrwydd y bydd gan yr epil flew llwyd yn \(\frac{3}{4}\) (neu 75%), ac mae’r tebygolrwydd y bydd gan yr epil flew gwyn yn \(\frac{1}{4}\) (neu 25%).

Rhagor o enghreifftiau o groesiadau genetig

Dyma ragor o enghreifftiau posibl o gyfuniadau un genyn.

Enghraifft un

Aa x AA, lle mae Aa = alelau’r fenyw, ac AA = alelau’r gwryw.

Mae gan hanner yr epil posibl yr un cyfuniad alelau AA (homosygaidd drechol). Mae gan yr hanner arall y cyfuniad Aa (heterosygaidd).

Mae’r cyfrifiad ar gyfer yr enghraifft hon yn dangos bod dau allan o bedwar cyfuniad posibl yn creu siawns 50% o gael alelau AA, a siawns 50% o gael alelau Aa.

Mae yma gymhareb 1:1.

Enghraifft dau

Ee x Ee, lle mae Ee = alelau’r fenyw, ac Ee = alelau’r gwryw.

Tabl gyda’r rhesi wedi’u labelu fel Alelau gwryw (E, e) a'r colofnau wedi’u labelu fel Alelau benyw (E,e). Mae holl gelloedd y tabl yn cynnwys EE, Ee, Ee a ee

Mae tri gwahanol gyfuniad i’r epil. Mae un yn EE (homosygaidd drechol), dau yn Ee (heterosygaidd) ac un yn ee (homosygaidd enciliol).

Mae cyfrifiadau tebygolrwydd ar gyfer yr enghraifft hon yn dangos bod un allan o bedwar cyfuniad posibl yn creu siawns 25% o gael alelau EE, dau yn creu siawns 50% i’r alelau Ee, ac yn olaf, siawns 25% i’r alelau ee.

Gellir dangos hyn yn syml fel hyn:

Tabl gyda rhesi wedi’u labelu fel Epil a Tebygolrwydd: EE, 25%. Ee, 50%. Ee, 25%

Rhaid i’r gwerthoedd tebygolrwydd adio i roi 100% (25 + 50 + 25 = 100)

Gellir crynhoi’r gymhareb fel hyn.

Tabl gyda rhesi wedi’u labelu fel Epil, Tebygolrwydd a Cymhareb EE, 25%, 1. Ee, 50%, 2. Ee, 25%, 1

Question

Pennir math blew cŵn gan un genyn â dau alel. Mae’r alel blew syth yn drechol D, ac mae’r alel blew cyrliog yn enciliol d.

Mae dau gi â’r alelau Dd yn bridio.

a. Cwblha'r sgwâr Punnett hwn i ddangos cyfuniadau alelau’r epil posibl a gynhyrchir.

Tabl gyda’r rhesi wedi’u labelu fel Alelau gwryw (D,d) a'r colofnau wedi’u labelu fel Alelau benyw (D,d)

b. Cyfrifa'r tebygolrwydd y bydd gan epil y cyfuniad DD.

c. Noda gymhareb epil blew syth yn erbyn epil blew cyrliog.

Question

Haen uwch yn unig

Caiff lliw’r blodau mewn planhigion pys ei etifeddu’n enetig. Mae’r alel gwyn yn enciliol, a’r alel pinc yn drechol. Caiff planhigyn sy’n homosygaidd enciliol ei fridio â phlanhigyn sy’n heterosygaidd.

Os cynhyrchir 48 o hadau, amcangyfrifa faint ohonynt fydd â blodau pinc.

��˿��

DNA ac etifeddiadSut i lunio sgwariau Punnett