Gwladoli鈥檙 diwydiannau allweddol
Gwladoli oedd syniad y Blaid Lafur o roi rheolaeth am y prif ddiwydiannau yn nwylo鈥檙 bobl yn hytrach na gr诺p bychan o randdeiliaid.
Gwladoli鈥檙 diwydiant glo, Ionawr 1947
Roedd hyn yn apelio i gymaint o weithwyr oedd yn teimlo bod gan y perchnogion blaenorol, megis perchnogion glofeydd, fwy o ddiddordeb mewn elw na buddiannau eu gweithwyr. Cafodd 850 o berchnogion pyllau glo iawndal o 拢164 miliwn rhyngddyn nhw ac ar draws pob diwydiant talwyd iawndal o 拢2,700 miliwn.
Rhesymau Llafur dros wladoli oedd:
- cynyddu effeithlonrwydd yn y diwydiannau allweddol a helpu eu moderneiddio
- gostwng prisiau a chreu mwy o swyddi
- gwella statws gweithwyr a gwella amodau gwaith
- rhoi blaenoriaeth i weithwyr a defnyddwyr yn hytrach nag elw
A oedd gwladoli yn llwyddiant neu鈥檔 fethiant?
Llwyddiant
- Roedd 1 o bob 10 o bobl Prydain yn gweithio yn y diwydiannau gwladoledig yma.
- Cynyddodd allbwn mewn nifer o ddiwydiannau, er enghraifft glo.
- Roedd amodau gwaith yn y diwydiant glo wedi gwella wrth i weithwyr elwa o d芒l gwyliau a th芒l salwch.
- Roedd rheilffyrdd yn cysylltu mwy o ardaloedd anghysbell gyda鈥檌 gilydd. Ni fyddai hyn yn ddeniadol i gwmn茂au preifat oherwydd nad oedd yn creu elw, ac mae鈥檔 debyg y bydden nhw wedi osgoi gwneud hynny.
- Cafodd mwy o ardaloedd cefn gwlad eu trydaneiddio o dan y berchnogaeth newydd.
Methiant
- Talodd y Llywodraeth 拢2700 miliwn o iawndal i鈥檙 diwydiannau blaenorol.
- Roedd y Ceidwadwyr yn feirniadol o鈥檙 holl broses gan ddweud bod gan y llywodraeth ganolog ormod o reolaeth.
- Roedd nifer o bobl yn credu bod y broses yn rhoi cymorth artiffisial i ddiwydiannau oedd yn dirywio.