���˿���

Mae pobl ifanc yn eu harddegau yng Nghymru yn gwneud mwy o ymarfer corff, ond yn profi mwy o fwlio yn yr ysgol, yn ôl arolwg cenedlaethol.

Mae bron i chwarter y bechgyn (23%) yn gwneud o leiaf 60 munud o weithgarwch corfforol bob dydd, sef y canllaw cenedlaethol – sydd i fyny o 21% yn 2019 a 2021, yn ôl arolwg iechyd a lles Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Ysgolion (SHRN).

Mae 14% o ferched yn bodloni’r canllawiau ymarfer corff, sydd dal i fod yn isel, ond mae'n gynnydd o’r 12% oedd yn cyrraedd y targed yn 2021.

Fodd bynnag, dywedodd bron i 37% o bobl ifanc eu bod wedi cael eu bwlio, i fyny o 32% yn 2021.

Fe wnaeth bron i 130,000 o ddisgyblion mewn 200 o ysgolion uwchradd ledled Cymru ateb yr holiadur oedd yn gofyn cwestiynau ar bynciau megis iechyd meddwl a defnydd alcohol.

Dywed Lorna Bennett, ymgynghorydd gwella iechyd i Iechyd Cyhoeddus Cymru, fod y cynnydd mewn gweithgaredd corfforol yn “galonogol iawn” ond dywedodd fod angen gwneud mwy.

“Mae nifer y bobl ifanc sy’n bodloni’r canllawiau ar gyfer gweithgaredd corfforol yn parhau’n isel ac mae’n bwysig ein bod ni’n parhau i weithio i sicrhau bod gweithgaredd corfforol yn dod yn rhan o fywydau mwy o bobl ifanc yng Nghymru,” meddai.

Bydd yr adroddiad yn cael ei ddefnyddio gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, Llywodraeth Cymru a chyrff gan gynnwys Chwaraeon Cymru i ddatblygu polisïau newydd.

Bu cynnydd hefyd yn nifer y disgyblion sy'n gwneud ymarfer corff y tu allan i'r ysgol, ond mae gwahaniaeth sylweddol rhwng plant o gefndiroedd tlotach.

Roedd bron i hanner (45%) y plant o deuluoedd mwy cefnog yn gwneud ymarfer corff egnïol y tu allan i’r ysgol bedair gwaith yr wythnos, o'i gymharu â 32% o blant o deuluoedd tlotach.

Fe wnaeth Ysgol Uwchradd Willows yng Nghaerdydd ddefnyddio’r data o'r arolwg i ddatblygu ffyrdd newydd o gynyddu gweithgaredd corfforol.

Mae Jane Crawshaw yn rhedeg y rhaglen gyfoethogi sy’n cynnig gweithgareddau gan gynnwys dringo, nofio, hunanamddiffyn, beicio, criced, pêl-droed a bocsio.

“Mae’n lleihau absenoldebau gan eu bod wrth eu bodd yn gwneud y gweithgareddau, ac maen nhw’n gwenu ac yn hapus ac yn cyflawni rhywbeth na fydden nhw fel arfer,” meddai.

Mae’r disgyblion yn dweud fod y rhaglen wedi dod â nifer o fanteision.

“Dydw i ddim yn gwneud llawer o chwaraeon y tu allan i’r ysgol ond mae hyn yn well oherwydd rydych chi’n dysgu cymaint ac mae wedi gwneud i mi ystyried rhoi cynnig ar chwaraeon eraill fel pêl-droed, dringo, a bocsio,” meddai Husnaia, 12.

Dywedodd Jayden, 12, ei fod yn chwarae pêl-droed ar y penwythnos ond ei fod hefyd yn mwynhau'r cyfle i wneud gweithgareddau yn yr ysgol.

Dywedodd Ameeia, 15: “Dydw i ddim yn cael cyfle i wneud hyn y tu allan i’r ysgol, oherwydd mae’n costio gormod, felly mae hyn yn fraint.”

Ond dyw hi ddim yn fêl i gyd wrth i’r arolwg ddangos fod pobl ifanc yn eu harddegau yn dioddef mwy o fwlio yn yr ysgol nag unrhyw arolwg blaenorol yn y degawd diwethaf.

Mae 37% wedi profi bwlio wyneb yn wyneb a bwlio seibr, sy’n gynnydd o 32% o blant yn 2021.

"Mae'n frawychus," meddai Lorna Bennett, gan ychwanegu bod "grŵp sylweddol o bobl ifanc yn gorfod delio â chael eu bwlio, sy'n effeithio ar iechyd meddwl".

Er mwyn ceisio mynd i’r afael â’r mater, mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn gweithio gydag ysgolion i gyflwyno rhaglen allanol sydd wedi’i gynllunio i helpu ysgolion i gefnogi iechyd meddwl myfyrwyr, yn ogystal ag atal a mynd i’r afael â bwlio.