³ÉÈË¿ìÊÖ

Fe fydd nifer fawr o berthnasau a ffrindiau'n gallu ymweld ag anwyliaid mewn cartrefi gofal am y tro cyntaf mewn misoedd wrth i gyfyngiadau coronafeirws lacio ddydd Llun.

Hyd yn hyn, dim ond dau ymwelydd penodol oedd yn cael ymweld â phreswylwyr cartrefi gofal dan do dan reolau Llywodraeth Cymru, ond o ddydd Llun bydd unrhyw un yn cael ymweld, fesul dau ar y tro.

Dywedodd y Prif Weinidog Mark Drakeford y byddai'r newid yn "gwella ansawdd bywyd preswylwyr a'u teuluoedd".

Ond mae pryder o hyd gan mai cartrefi gofal unigol sy'n penderfynu i ba raddau y maen nhw'n gallu caniatáu ymweliadau.

Dyw nifer o bobl heb fod â hawl i ymweld â pherthnasau mewn cartrefi gofal ers dechrau'r pandemig, gyda rhai yn dweud eu bod ond wedi gallu gweld eu hanwyliaid drwy ffenestri.

Mae nifer wedi beirniadu'r rheolau gan eu disgrifio fel rhai "creulon".

Tra bod ymweliadau yn yr awyr agored wedi eu caniatáu ers haf 2020, mae rheolau clo lleol wedi golygu fod nifer o gartrefi gofal wedi rhwystro pobl rhag ymweld.

Dyw ymweliadau dan do gan un person penodol ond wedi ei ganiatáu ers 13 Mawrth.

Ar 26 Ebrill fe laciodd y canllawiau ymweld rhywfaint, gan ganiatáu i ddau o bobl ymweld dan do ar yr un pryd.

Ond dywed y rheolau fod yn rhaid i'r bobl hyn fod yn rhai oedd wedi eu henwi'n benodol.

Golygai hyn mai dim ond y ddau berson yma fyddai'n gallu ymweld.

Yn ôl y canllawiau newydd fe fydd unrhyw ddau berson yn cael ymweld ar yr un pryd, hynny ar ôl derbyn prawf negyddol am Covid-19.

Tra bod yna ganiatâd i ddal dwylo preswylwyr, mae'n rhaid gwisgo mwgwd.

Dyw babanod a phlant ifanc iawn ddim yn cael eu cyfri o ran niferoedd sy'n cael ymweld.

Ond mae Llywodraeth Cymru yn eu cynghori i beidio ymweld dan do oherwydd problemau cadw pellter cymdeithasol.

Does yna ddim cyfyngiadau ar nifer y bobl sy'n gallu ymweld â phreswylwyr y tu allan.

Mae gŵr Prydwen Elfed-Owens, Tom, yn byw gyda dementia yng nghartref The Old Deanery yn Llanelwy.

Nid yw Tom wedi gadael y cartref ers 18 mis, ac mae hithau ond wedi cael ymweld ag o am gyfnodau byr ddwywaith.

"Mae o 'di ca'l dau frechlyn, dwi wedi ca'l dau frechlyn a dwi dal ddim yn cael mynd i mewn i'r cartref gofal," meddai.

"Be' ydy'r pwynt o gael profion cyn mynd i mewn, be ydy pwynt brechlynnau? 'Dan ni dal methu mynd yn agos at berson sydd angen cwtsh rŵan fwy nag erioed."

Nid oedd cartref The Old Deanery yn dymuno gwneud sylw.

Dywed canllawiau Llywodraeth Cymru fod gan bobl hawl i dynnu eu mwgwd unwaith eu bod yn eistedd, ar yr amod eu bod yn cadw pellter cymdeithasol cywir a'u bod mewn ystafell sydd wedi ei hawyru.

"Ond fe allai darparwyr iechyd gael hyblygrwydd i newid hyn mewn ymateb i amgylchiadau lleol," meddai'r llywodraeth.

Wrth ymateb i bryderon Mrs Elfed-Owens dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Rydym yn disgwyl ac yn annog darparwyr i geisio hwyluso ymweliadau dan do.

"Fel y mae ein canllawiau'n eu hamlinellu, dylai cartrefi gofal wneud hyn mewn ffordd sy'n lleihau'r risg i breswylwyr ac ymwelwyr, ar sail asesiadau risg deinamig o amgylchiadau'r cartref unigol a'r bobl sy'n byw."

Dywedodd llefarydd ar ran Care Forum Cymru fod y canllawiau yn glir a tra eu bod eisiau caniatáu ymweliadau gan berthnasau, mae'n rhaid iddynt hefyd asesu'r risg.

Ychwanegodd Prydwen Elfed-Owens ei bod am wybod "faint o bobl sy wedi marw ar ôl torri eu calonnau".

"Mae nifer o bobl yng nghartref gofal fy ngŵr wedi penderfynu aros yn eu gwelyau gan eu bod wedi colli gobaith," meddai.