³ÉÈË¿ìÊÖ

Mae tribiwnlys hawlfraint wedi dechrau yng Nghaernarfon ddydd Llun i geisio datrys anghydfod rhwng y ³ÉÈË¿ìÊÖ ac asiantaeth Eos ynglÅ·n â thaliadau i gerddorion.

Wrth wraidd y ddadl yw gwerth ariannol cerddoriaeth Gymraeg i'r ³ÉÈË¿ìÊÖ, sydd yn darlledu'r gerddoriaeth yn bennaf ar Radio Cymru yn ogystal ag ar wasanaethau eraill o bryd i'w gilydd.

Yn dilyn gwrandawiad dros dro ym mis Ebrill, gorchmynnwyd y ³ÉÈË¿ìÊÖ i barhau i dalu £120,000 y flwyddyn i Eos er mwyn chwarae cerddoriaeth aelodau'r asiantaeth, wedi i'r naill ochr gytuno ar y swm ym mis Chwefror.

Mae Eos am i'r tribiwnlys llawn gynyddu'r taliad i £1.5 miliwn y flwyddyn, tra bod y ³ÉÈË¿ìÊÖ wedi dweud byddai taliad blynyddol o £100,000 yn bris teg ar gyfer yr hawl i ddarlledu gwaith y cerddorion.

Ffurfiwyd Eos ar ôl i'w haelodau ddod yn anfodlon gyda gostyngiad yn nhaliadau PRS for Music, y brif asiantaeth ar gyfer dosbarthu breindaliadau ym Mhrydain.

Yn 2007 newidiodd PRS y drefn o ddosbarthu taliadau i gerddorion Cymraeg, gyda rhai ohonynt yn dadlau fod hyn yn cyfateb i ostyngiad cyflog hyd at 85%.

Mae PRS yn talu ei aelodau yn ôl faint o weithiau mae eu gwaith yn ymddangos ar raglenni radio a theledu, ond maent hefyd yn ychwanegu taliad arall sydd yn cymryd mewn i ystyriaeth perfformiadau cyhoeddus o'r gerddoriaeth mewn mannau megis tafarndai, siopau a dosbarthiadau cadw'n heini.

Yr elfen perfformiadau cyhoeddus sydd wedi gostwng yn sylweddol yn achos y cerddorion Cymraeg, ac sydd wedi pryfocio rhai i ffurfio ac ymuno ag Eos i hawlio fwy o arian yn uniongyrchol gan y ³ÉÈË¿ìÊÖ.

Am chwe wythnos ar ddechrau'r flwyddyn collodd y ³ÉÈË¿ìÊÖ yr hawl i ddarlledu cerddoriaeth aelodau Eos, ac roedd rhaid newid amserlen a chynnwys Radio Cymru.

Roedd Eos wedi dod i berchen hawliau darlledu caneuon ei aelodau ar Ionawr 1, ond doeddynt ddim wedi llwyddo i gyrraedd cytundeb gyda'r ³ÉÈË¿ìÊÖ dros daliadau cyn trothwy'r flwyddyn newydd.

Yn o gystal â chytuno i dalu £120,000 y flwyddyn i Eos mewn cytundeb dros dro, mae'r ³ÉÈË¿ìÊÖ hefyd wedi rhoi £65,000 - ac wedi cynnig £35,000 arall - i'r asiantaeth er mwyn sicrhau bod Eos yn gallu mynychu'r tribiwnlys gyda chynrychiolaeth gyfreithiol briodol.

Fis Awst talodd Eos eu haelodau am y tro cyntaf, gyda thaliadau yn cyfateb i raddfa o £1.60 y funud i gyfansoddwyr a chyhoeddwyr sydd wedi'u darlledu ar Radio Cymru.

Mae PRS yn talu eu haelodau £0.52 y funud pan mae Radio Cymru yn chwarae eu caneuon, yn o gystal â thaliad arall sy'n cynrychioli perfformiadau cyhoeddus.

Yn ystod y tribiwnlys mae disgwyl i'r naill ochr ddefnyddio tystiolaeth gan dystion arbenigol, tra bod disgwyl hefyd i rai rheolwyr y ³ÉÈË¿ìÊÖ ac aelodau bwrdd Eos gael eu holi gan fargyfreithwyr yn ystod yr achos. Mae disgwyl i'r tribiwnlys bara am bum niwrnod.