���˿���

Mae llawer o ddangosyddion posibl i’w hystyried wrth fesur datblygiad cymdeithasol. Dau ddangosydd dibynadwy sy’n creu darlun i ddangos pa mor ddatblygedig yw gwlad o safbwynt cymdeithasol yw disgwyliad oes (iechyd) a chyfradd llythrennedd oedolion (addysg). Gallwn ddefnyddio’r ffigurau hyn i ffurfio llawer o gasgliadau, ac i fesur cynnydd dros gyfnod.

Er enghraifft, yn Ne Affrica roedd y ganran o’r boblogaeth nad oedd wedi cael addysg ffurfiol yn 19.1 yn 1996, ond roedd wedi gostwng i 8.7 y cant yn 2011. Mae hyn yn awgrymu bod mwy o blant yn cael addysg yn Ne Affrica.

Wrth asesu datblygiad cymdeithasol rhaid i ni hefyd ystyried rhywedd mewn achosion lle mae gwahaniaethau mawr yn aml.

Defnyddio data i fesur datblygiad

Ym maes daearyddiaeth, mae’n bosibl cyflwyno ystod o ddata cyfoes a hanesyddol mewn nifer o ffyrdd. Yn aml iawn, mae mapiau, graffiau a thablau gwybodaeth yn cael eu cyflwyno i gael eu dadansoddi.

Defnyddio mapiau

Mapiau wedi eu lliwio yw mapiau coropleth. Maen nhw’n dangos gwerthoedd amrywiol, ac maen nhw’n ddefnyddiol iawn wrth astudio daearyddiaeth. Mae’r map o India yn dangos disgwyliad oes cyfartalog yn 2016 mewn gwahanol rannau o India. Y rhanbarthau tywyll yw’r rhai sydd â’r disgwyliad oes mwyaf, a’r lliwiau goleuach yw’r rhanbarthau sydd â’r disgwyliad oes lleiaf.

Tablau gwybodaeth

Mae tabl gwybodaeth hefyd yn caniatáu i ni ffurfio casgliadau ynglŷn â pha mor ddatblygedig yw gwlad. Mae’r tablau yn dangos mesur arall o iechyd a all fod yn ddefnyddiol – Cyfradd Marwolaethau Babanod (CMB). Mae pob gwlad wedi llwyddo i leihau nifer y plant sy’n marw cyn eu pen-blwydd cyntaf. Er hyn, mae’r tablau hefyd yn dangos bod y ffigurau ar gyfer gwledydd Affrica Is-Sahara yn llawer uwch na’r ffigurau ar gyfer gwledydd De Asia, sy’n awgrymu bod Affrica Is -Sahara yn dal yn llai datblygedig na De Asia.

Defnyddio graffiau

Gall graffiau fod yn syml ac yn gymhleth, ond yn wahanol i dabl maen nhw’n gallu darparu perthynas weledol syml rhwng gwahanol ddangosyddion datblygiad. Mae’r graff gwasgariad isod yn dangos y berthynas rhwng disgwyliad oes (iechyd) ac incwm y pen (cyfoeth) ym mhob gwlad yn y byd. Mae’r graff hwn yn dangos tuedd neu batrwm. Yn gyffredinol, po fwyaf yw’r incwm, po fwyaf yw’r disgwyliad oes. Mae yna hefyd anghysondebau yn y data, ee mae disgwyliad oes De Affrica yn llawer llai na’r disgwyl ac nid yw’n gyson â’r duedd.