���˿���

Un adwaith cyffredin i unrhyw garbonadau metel yw dadelfeniad thermol. Pan fydd carbonadau metel yn cael eu gwresogi, maen nhw’n dadelfennu i ffurfio ocsid y metel a nwy carbon deuocsid. Dyma rai enghreifftiau.

sodiwm carbonad → sodiwm ocsid + carbon deuocsid

Na₂CO₃(s) → Na₂O(s) + CO₂(n)

copr(II) carbonad → copr(II) ocsid + carbon deuocsid

CuCO₃(s) → CuO(s) + CO₂(n)

Mae anhawster yr adwaith dadelfennu hwn yn dibynnu ar adweithedd y metel yn y carbonad metel. Wrth edrych ar y ddwy enghraifft uchod, mae sodiwm yn fetel adweithiol iawn. Mae hyn yn golygu bod sodiwm carbonad yn sefydlog iawn a bod angen tymheredd uchel i’w ddadelfennu. Fodd bynnag, mae copr yn fetel anadweithiol iawn - dyna pam mae’n ddefnyddiol i wneud pibellau dŵr - ac felly mae copr(II) carbonad yn eithaf ansefydlog ac yn dadelfennu ar dymheredd cymharol isel.

Mae perthynas rhwng sefydlogrwydd y carbonadau metel a chyfres adweithedd y metelau. Yr uchaf yn y gyfres yw’r metel, y mwyaf adweithiol yw’r metel, ac felly y mwyaf sefydlog yw’r carbonad.

Gallwn ni fesur sefydlogrwydd y carbonadau metel drwy wresogi’r carbonad a byrlymu’r carbon deuocsid sy’n cael ei gynhyrchu drwy ddŵr calch. Y cyflymaf mae’r dŵr calch yn troi’n llaethog, yr uchaf yw cyfradd dadelfennu’r carbonad (sy’n golygu bod y carbonad yn llai sefydlog).