���˿���

Mae cynghorwyr wedi clywed fod ffydd y cyhoedd ym mhrosesau diogelu plant Gwynedd wedi ei “thanseilio” yn sgil achos prifathro a gafwyd yn euog o gam-drin plant yn rhywiol.

Yn gynharach yn y mis cafodd Neil Foden ei ddedfrydu i 17 mlynedd o garchar.

Yn bennaeth yn Ysgol Friars, Bangor, ac yn bennaeth strategol Ysgol Dyffryn Nantlle, Penygroes, fe’i cafwyd yn euog o 19 o gyhuddiadau gan gynnwys cam-drin pedair merch yn rhywiol dros gyfnod o bedair blynedd.

Dros y misoedd nesaf bydd Adolygiad Ymarfer Plant annibynnol yn ystyried rôl yr asiantaethau a pha wersi sydd i’w dysgu.

Ond yn ystod trafodaeth am brosesau diogelu plant, clywodd cynghorwyr sir yng Ngwynedd fod “ffydd y cyhoedd yn y system wedi ei thanseilio”.

Dywedodd Cyngor Gwynedd eu bod yn “cydnabod ac yn llwyr ddeall pryderon rhieni”, ac y byddai’r awdurdod yn “cydweithio’n llawn” gyda’r adolygiad.

Yn ystod yr achos daeth i’r amlwg fod nifer o bobl wedi codi pryderon ynglŷn ag agosatrwydd Foden ag un plentyn yn 2019.

Cafodd y rhain eu codi ar e-bost gyda phennaeth addysg Cyngor Gwynedd ar y pryd, Garem Jackson.

Dywedodd Foden wrth Mr Jackson fod y pryderon yn "or-ddramatig" a ni chynhaliwyd ymchwiliad ffurfiol.

Ond yn ystod yr achos dywedodd y barnwr fod ganddo bryderon mawr am brosesau adran addysg y cyngor.

Dywedodd Mr Jackson, fel Pennaeth Addysg Cyngor Gwynedd, fod diogelu yn “flaenoriaeth allweddol” ac y byddai’n cydweithredu’n llawn â’r adolygiad.

“Yn sgil yr adolygiad hwn byddai’n amhriodol gwneud sylw pellach ar hyn o bryd, heblaw dweud bod gan ysgolion o fewn Cyngor Gwynedd weithdrefnau clir mewn lle i adrodd pryderon diogelu drwy eu swyddog diogelu dynodedig i’r Gwasanaethau Plant.

“Mewn amgylchiadau prin lle codwyd pryderon yn uniongyrchol gyda mi, rhoddais wybod amdanynt i’r swyddog priodol y byddwn yn dilyn ei gyngor fel y gwnes yn yr achos hwn.”

Gyda swyddogion addysg wedi eu gwahodd i drafod trefniadau diogelu gyda’r Pwyllgor Craffu Addysg ac Economi, dywedodd y deilydd portffolio, Beca Brown, ei fod yn faes sydd “wedi derbyn cryn sylw yn ddiweddar am resymau amlwg”.

Dywedodd Gwern ap Rhisiart, pennaeth addysg y sir, fod diogelu yn “flaenoriaeth” i’r adran.

Ond roedd galwadau ar yr awdurdod i wneud eu prosesau diogelu yn gliriach ac yn fwy amlwg i’r cyhoedd.

Dywedodd Sharon Roberts, cynrychiolydd rhieni a llywodraethwyr Arfon ar y pwyllgor, “Fuasech yn ystyried rhoi infographic interactive at ei gilydd a chyfeirio ato pan mae cyfle, fe fuasai hynny’n amlygu bod 'na broses eitha robust yn ei lle bellach.

“A hefyd derbyn cyn lleied o hyder sydd allan yna ymysg rhieni dwi’n siarad hefo, mae pawb wedi cael sioc am beth sydd wedi digwydd.”

Yn ddiweddarach, ychwanegodd cadeirydd y pwyllgor, y Cynghorydd Cai Larsen, fod aelodau wedi cael sicrwydd fod “trefn robust yn ei lle” a bod sylwadau’r swyddogion wedi “ychwanegu at yr hyder”.

Ond aeth ymlaen i ddweud: “Gwnaed sylw fod ffydd y cyhoedd yn y system wedi ei thanseilio yn anffodus, ac mae hynny’n wir dydi? Waeth i ni heb â chelu oddi wrth hynny.

“Mae’n ddigon posib fyddan ni’n edrych ymhellach ar hyn yn y dyfodol agos iawn.”

Mewn ymateb dywedodd llefarydd ar ran Cyngor Gwynedd eu bod yn “cydnabod ac yn llwyr ddeall pryderon rhieni”.

“Fel cyngor, rydym yn pwysleisio fod diogelu plant a phobl ifanc yn brif flaenoriaeth i ni a’n bod yn adolygu ein prosesau a’n protocolau yn barhaus.

“Yn dilyn yr achos troseddol, ble cafwyd Neil Foden yn euog o droseddau dychrynllyd, mae Bwrdd Diogelu Gogledd Cymru wedi dechrau ar y gwaith o gynnal Adolygiad Ymarfer Plant, yn unol â chanllawiau Llywodraeth Cymru. Caiff yr adolygiad ei arwain gan gadeirydd annibynnol a dau adolygwr profiadol.

“Bydd yr adolygiad yn tynnu sefydliadau megis Cyngor Gwynedd, yr ysgol a chyrff eraill at ei gilydd i adnabod pa wersi sydd i’w dysgu a pha welliannau sydd angen eu cyflwyno i sicrhau diogelwch a llesiant plant bregus ac atal achosion tebyg rhag digwydd eto.

“Rydym wedi datgan yn glir y bydd Cyngor Gwynedd yn cydweithio’n llawn â’r adolygiad ac rydym eisoes wedi cyflwyno nifer sylweddol o ddogfennau a gwybodaeth i’w sylw.

“Byddwn yn parhau i droi pob carreg i sicrhau fod y bwrdd yn cael darlun llawn o weithredoedd a threfniadau ein gwasanaethau a byddwn yn ymateb yn syth i unrhyw argymhellion neu wersi sy’n cael eu hamlygu.”