���˿���

Mae’n ymddangos na fydd pedair ysgol gynradd wledig yng Ngheredigion yn cau'r flwyddyn nesaf ar ôl i’r cyngor dderbyn her ffurfiol i’r cynnig i beidio â’u hariannu ar ôl y flwyddyn academaidd bresennol.

Mae dyfodol pedair ysgol wedi bod o dan ystyriaeth - ym mhentrefi'r Borth, Llangwyryfon, Llanfihangel-y-Creuddyn a Phonterwyd.

Ond mae yn awgrymu nad yw'r cynllun gwreiddiol i gau'r ysgolion erbyn 31 Awst 2025 yn "gyraeddadwy" ac y dylid trin yr ymgynghoriad statudol presennol fel un "anffurfiol ar ad-drefnu a dyfodol yr ysgolion".

Wrth ymateb, dywedodd Cyngor Ceredigion eu bod yn derbyn nad yw'r amserlen gyfredol ar gyfer y broses ad-drefnu "yn un y gellir ei chyflawni", a'u bod am "ddadansoddi'n briodol" wedi'r ymgynghori anffurfiol.

Ysgol Craig yr Wylfa, Borth, Ysgol Llanfihangel-y-Creuddyn, Ysgol Syr John Rhys, Ponterwyd ac Ysgol Llangwyryfon oedd yr ysgolion oedd yn destun ymgynghoriad.

Ym mis Medi fe wnaeth y cyngor sir gymeradwyo dechrau proses ymgynghori ar y posibilrwydd o gau'r ysgolion - gan ddweud mai niferoedd isel o ddisgyblion a dyletswydd i wneud arbedion oedd wrth wraidd y penderfyniad.

Yn ôl adroddiadau i gabinet y cyngor, mae ffigyrau'r Cyfrifiad Ysgolion Blynyddol ar Lefel Disgyblion (CYBLD) yn awgrymu bod nifer y plant yn yr ysgolion wedi gostwng ers 2020, tra'u bod yn rhagweld cwymp pellach yn y dyfodol.

Ond roedd ymateb chwyrn i'r cynlluniau yn lleol, gydag ymgyrchwyr yn dadlau bod yr ysgolion yn ganolog i'w cymunedau.

Mae papurau'r cabinet yn nodi fod yr awdurdod lleol wedi derbyn her ffurfiol i'r cynlluniau i gynnal ymgynghoriad statudol ar 19 Tachwedd.

O ganlyniad, fe fydd y cabinet yn ystyried a oes angen diwygio'r penderfyniad i gynnal ymgynghoriad statudol er mwyn gwneud "y broses bresennol yn un o gyfnod ymgynghori anffurfiol er mwyn casglu rhagor o wybodaeth".

Ychwanega'r dogfennau: "Bydd yr ymatebion a dderbynnir yn ystod y cyfnod ymgynghori anffurfiol yn cael eu dadansoddi'n briodol, a bydd unrhyw argymhellion o ymgynghoriad statudol yn y dyfodol, ac asesiadau yn cael eu paratoi a'u cwblhau mewn dull cynhwysfawr.

Bydd adroddiad pellach yn cael ei gyflwyno i’r cabinet “maes o law”.

Mae'r adroddiad, a fydd yn cael ei drafod gan y Cabinet ddydd Mawrth, yn dweud nad yw "peidio â chynnal yr ysgolion o 31 Awst 2025 yn opsiwn, ac nid yw'r amserlen yn gyraeddadwy.”

"Derbynnir nad yw’r amserlen gyfredol ar gyfer y broses ad-drefnu yn un y gellir ei chyflawni."

Os yw aelodau’r cabinet yn cefnogi’r argymhellion, mae’n golygu na fydd yr ysgolion yn cau'r flwyddyn nesaf.

Mae’r adroddiad hefyd yn nodi’r risg y gallai’r cyngor wynebu her gyfreithiol os yw’n bwrw ymlaen gyda’r ymgynghoriad statudol.

Mae Cymdeithas yr Iaith wedi croesawu'r tro pedol posib gan ddisgrifio llywodraethwyr a rhieni'r pedair ysgol fel "ysbrydoliaeth i gymunedau ar draws Cymru ac esiampl wych i'r plant".

Dywedodd Cyngor Ceredigion: "Gofynnir i’r Cabinet ailystyried y penderfyniad i gymeradwyo'r cynnig i ddechrau ar y broses o gynnal ymgynghoriad statudol er mwyn dod i ben â’r ddarpariaeth yn y bedair Ysgol o 31 Awst 2025.

"Yn dilyn sialens ffurfiol i’r amserlen a chynnwys y ddogfen ymgynghori a’r asesiadau effaith gysylltiedig, derbynnir nad yw’r amserlen gyfredol ar gyfer y broses ad-drefnu yn un y gellir ei chyflawni.

"Mi fydd yr ymatebion a dderbynnir yn ystod y cyfnod ymgynghori anffurfiol yn cael eu dadansoddi'n briodol, a bydd unrhyw argymhellion o ymgynghoriad statudol yn y dyfodol, ac asesiadau yn cael eu paratoi a'u cwblhau mewn dull cynhwysfawr."