³ÉÈË¿ìÊÖ

Er ond yn 24 mlwydd oed, mae CV Chizi Phiri yn un trawiadol.

Wedi graddio o Brifysgol Abertawe, bu'n Swyddog y Merched gyda'r NUS yng Nghymru ac yn gyfrifol am ymgyrch genedlaethol tlodi misglwyf.

Wedi hynny cwblhaodd gynllun mentora er mwyn helpu iddi gael mynediad i fywyd cyhoeddus yng Nghymru.

Ond dywed Chizi ei bod wedi dod yn erbyn wal yng Nghymru ac felly wedi gorfod gadael.

"'Da ni i gyd yn gwybod am yr ystadegau," meddai. "Mae'n rhaid i raddedigion du ac Asiaidd anfon 80% yn fwy o geisiadau na'u cyfoedion gwyn. Mae hynny yn sicr yn rhywbeth nes i brofi.

"A dyw bywyd cyhoeddus a gwleidyddiaeth ddim yn gynrychiolaeth o'r Cymru ry'n ni'n byw ynddi heddiw.

"Fel menyw du ifanc 'da chi eisiau gweld pobl eraill sy'n edrych fel chi i roi hyder i chi a doedd hynny ddim yn bodoli yng Nghymru."

Mae Chizi - sydd ag awydd fod yn wleidydd - eisiau gweld hynny'n newid.

"Dwi wedi gweld nifer fawr o adroddiadau ac ymgynghoriadau. Yr hyn dwi ddim yn gweld ydy gweithredoedd," meddai.

"Faint o bobl 'da chi'n gyflogi mewn swyddi gweithredol uwch? Faint 'da chi'n dalu staff du? Ydy'n gyfartal i'w cyd-weithwyr gwyn? Be' 'da chi'n gwneud i'w dyrchafu i swyddi uwch?"

Nid Chizi yw'r unig berson du sydd wedi gorfod gadael Cymru i ddatblygu gyrfa.

Mae Dr Constantino Dumangane Jr yn academydd sydd yn arbenigo mewn hil ac amrywiaeth. Yn wreiddiol o'r UDA, mae wedi byw yng Nghaerdydd ers 14 mlynedd.

Mae'n dweud y bu'n frwydr i academia Cymreig gymryd hil o ddifri fel pwnc ymchwil.

"Yng Nghymru, hil sydd wastad yn olaf ar y rhestr ac mae hynny yn hynod broblemus," meddai.

Fe aeth Constantino i weithio ym Mhrifysgol Caerefrog, ble mae'n gwneud ymchwil yn ogystal â darlithio ar bynciau hil ac ethnigrwydd.

Yn ddiweddar mae effaith coronafeirws ar gymunedau du, Asiaidd a lleiafrifoedd ethnig (BAME) ac ymgyrch Black Lives Matter wedi taflu goleuni ar hiliaeth systematig.

Mae Prif Weinidog Cymru wedi sôn am "ddiffyg cynrychiolaeth BAME yn y broses o wneud penderfyniadau" ac fe awgrymwyd newidiadau i'r penodiadau mae Llywodraeth Cymru yn gwneud i gyrff gyhoeddus mewn adolygiad diweddar.

Yn 2018/19 dim ond 3% o benodiadau a ddaeth o'r gymuned BAME er eu bod yn 5% o'r boblogaeth.

Mae'r Gweinidog Cydraddoldeb, Jane Hutt yn mynnu bod cynnydd yn yr 20 mlynedd y bu Llafur Cymru mewn grym ond yn cydnabod bod "diffyg enfawr yn nhermau cynrychiolaeth yn enwedig aelodau BAME ac hefyd pobl anabl".

Mae Constantino a Chizi eisiau dychwelyd i Gymru ond dim ond pan eu bod nhw'n teimlo bod lle iddyn nhw.

"Mae hi'n wlad anhygoel a dwi'n ei charu," medd Chizi, "ond dwi eisiau dod yn ôl a gweld amrywiaeth. Mi fyddaf wrth fy modd dod yn ôl, ond mae angen i bethau wirioneddol newid."