成人快手

Rhan 2: Cofio Erchyllter y Rhyfel

top

Parhad o atgofion David Harries yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Jeifo yn Jafa

David Harries
David Harries

Heb wybod beth oedd ar y gorwel, diflannodd gofidion David a'i gymheiriaid yn Jafa.

"Roedd Jafa yn brofiad gwych," dywedodd gyda gw锚n.

"Roedd fel cyn y rhyfel. Roedd y clybiau nos yn wych a'r merched yn gyfeillgar iawn a chawsom amser difyr iawn am dwy i dair wythnos nes i ni dderbyn gorchmynion i fynd i Bandung i wasanaethu awyrennau. Cyrhaeddom faes awyr yn Garoet, ond nid oedd unrhyw awyrennau."

Mis Mawrth 1942 oedd e ac roedd y Japaneaid wedi meddiannu Jafa. Roedd y parti drosodd i David a'i gymheiriaid: Ar 么l rhai diwrnodau ildiodd Byddin yr Iseldiroedd ac nid oedd unrhyw ffordd o adael yr ynys, felly aethom yn garcharorion rhyfel yn awtomatig," meddai David.

"Roedd yr ymgyrch gyfan yn draed moch a dyma oedd y gorchfygiad mwyaf yn hanes milwrol Prydain. Nid oedd modd i neb ddianc, a bryd hynny roedd y bobl frodorol ar ochr y Japaneaid. Ond ar 么l rhai misoedd o fyw o dan reolaeth y Japaneaid roeddent yn dyheu am fod o dan reolaeth yr Iseldiroedd eto."

Chwerwder yn Ynysoedd y Sbeis

Gorchmynnwyd ei uned i fynd i faes awyr yn Tasikmalaya lle roedd miloedd o berson茅l RAF wedi dod ynghyd i gael eu carcharu gan y Japaneaid.

"Dewiswyd carfannau i weithio mewn rhannau gwahanol o'r Dwyrain Pell, a chawsom ein hanfon i Malang i drwsio maes awyr, gwnaethom hynny mewn pum mis," meddai.

Ym Malang y cafodd David flas annymunol ar y creulondeb a oedd o'u blaenau.

"Daethpwyd 芒 phedwar carcharor rhyfel a gyhuddwyd o geisio dianc yn 么l i'r gwersyll ac fe'u curwyd yn greulon gan y Japaneaid am wythnos," meddai David wrth gofio.

"Cawsant eu lladd - eu saethu o'n blaenau ni i gyd. Dim ond deunaw oed oeddwn i ar y pryd. Agorodd ein llygaid i ochr arall cymeriad y Japaneaid a pha mor ddidostur y gallen nhw fod. Roedd y peth cyfan yn berfformiad i'n rhybuddio ni."

Caledi ar y Cefnfor

David a chriw yn ymweld ag Ynys Ambon yn 1986
David a chriw yn ymweld ag Ynys Ambon yn 1986

Ym mis Ebrill 1943 yng ngwersyll carchar Jaarmarkt, Sourabaya y dechreuodd David ddod yn ymwybodol o realiti ofnadwy y rhyfel a'i frwydr i oroesi o ddifrif. Ffurfiwyd par锚d yn y gwersyll a dewiswyd dros 2,000 o ddynion 'iach', h.y. y rhai nad oeddent yn gloff nag yn ddifrifol dost bryd hynny i fynd ar longau i gyrchfan anhysbys.

"Dywedwyd wrthym yn y pen draw ein bod yn mynd i Ynys Haruku ger Ambon ac y byddem yn gwneud gwaith ysgafn ac yn cael bwyd da iawn - hynny, wrth gwrs, oedd y gwrthwyneb llwyr i'r hyn a gawsom," mae'n esbonio.

Fe'u heidiwyd ar long fach, Amagi Maru, lle bu'n rhaid iddynt oddef cyflyrau mochaidd a chyfyng gydag ychydig iawn o fwyd a d诺r ar y daith, a barodd am bythefnos. Ymysg y gr诺p oedd rhai 芒 dysentri a lledodd hynny'n gyflym gan fod y llong yn orlawn.

"Roeddem wedi'n pacio i mewn i'r grombil fel sardinau a chymerodd bedwar diwrnod ar bymtheg i ni wneud taith a ddylai fod wedi cymryd tri neu bedwar diwrnod," meddai David.

"Defnyddiodd y gardiau eu bidogau i'n procio ni ymlaen a sylweddolom ein bod yn mynd i lawr i grombil y llong. Roedd dynion yn llewygu oherwydd y gwres wrth i'r tymheredd esgyn i tua chan radd ac roedd ychydig iawn o le i gysgu."

"Des i o hyd i guddfan ar fwrdd y llong a chysgais ar ben hen raffau. Roedd yn llawer mwy cyfforddus na bod yn y grombil. Mewn ffordd gallaf ddweud fy mod wedi teithio'n ddosbarth cyntaf ar fy mhen fy hun ar y daith benodol honno o'm cymharu 芒'r lleill."

"Y swydd a roddwyd i mi oedd golchi cynwysyddion bwyd y gardiau, a gwnaethant adael peth bwyd ynghlwm wrth yr ochrau a oedd yn wahanol iawn i'r reis a roddwyd i ni. Felly nid oedd fy mwyd yn rhy wael o'i gymharu 芒'r bobl eraill, a rhannais yr hyn a oedd gennyf ar 么l."

Uffern ar y Ddaear

Haruku: Ysgol yw'r hen wersyll carcharorion rhyfel
Haruku: Ysgol yw'r hen wersyll carcharorion rhyfel

Roedd tymor y glaw yn dechrau pan gyrhaeddant Haruku, lle y byddent am dros 16 mis.

"Roedd y gwersyll yn gwpl o gytiau a gwnaethom roi'r rhai a oedd yn ddifrifol s芒l ynddynt," meddai David.

"Roeddem lan i'n pen-gliniau mewn mwd o gwmpas y cytiau hyn a gwnaethom gysgu ar y ddaear yn y glaw trwm nes bod mwy o gytiau'n cael eu hadeiladu yn y pen draw. Pan oeddech yn y cytiau hyn, y cysur oedd eich bod yn cysgu cwpl o fetrau o'r ddaear fel nad oeddech yn cysgu ar y pridd soeglyd. Roedd yr wythnosau cyntaf ar Haruku yn ddifrifol a bu farw llawer. Collais lawer o gyfeillion da. Yna roedd disgwyl i ni fynd i weithio ar y maes awyr. Rhoddwyd gaing a morthwyl i ni. Ar y maes awyr oedd dau fryn bach, y bu'n rhaid torri eu brigau ymaith i adeiladu'r maes awyr. Os dychmygwch yr hyn y gallwch ei wneud gyda'r teclynnau hynny, roedd y peth cyfan yn gwbl amhosib ac yn chwerthinllyd. Erbyn yr amser hwn roedd cyfradd y dysentri a'r malaria wedi syrthio sut gymaint yr oedd 90% o bobl wedi'u heffeithio."

Gan sylweddoli na fyddai modd erioed iddynt adeiladu'r maes awyr heb ddynion iach, rhoddodd y Japaneaid orchymyn i roi saib ar y gwaith. I ddechrau cloddiodd y carcharorion ffosydd i'w defnyddio fel toiledau, ond parodd hynny i'r clefyd ledu. Yn y pen draw derbyniwyd caniat芒d i godi adeilad dros y m么r ac erbyn iddo gael ei adeiladu, roedd cannoedd o bobl wedi marw.

"Daeth tymor y glaw i ben, ac allan o'r llanast gwnaethom adeiladu, o'r diwedd, gwersyll da iawn, y byddai wedi bod yn ofnadwy yn 么l safonau unrhyw un arall," meddai David.

"Bryd hynny rwy'n si诺r yr oeddwn i lawr i chwe neu saith pwys. Os oeddech chi'n lwcus neu'n glyfar, roedd yn bosib mynd ar swyddi lle gallech gael bwyd ychwanegol. Fe ddysgais pa fath o lysiau gwyllt y gallech eu bwyta, a byddech hefyd yn dwyn o storfeydd y Japaneaid. Gallech fasnachu'n anghyfreithlon gyda'r bobl frodorol hefyd. Gwnes i gyfnewid tybaco am fwyd."

Gyda rheswm da, byddai'n well gan David anghofio am ei ben-blwydd yn 21 oed ar Haruku:

"Cafodd fy nannedd blaen eu cnocio allan gan gard creulon yr oeddem yn ei alw'n Rat Face oherwydd ei wyneb unigryw. Ni fydda i byth yn maddau iddo am wneud hynny."

"Gwnaethom golli tua phum cant o bobl ar y maes awyr 'na yn Haruku. Yn ystod y cyfnodau gwaethaf byddai cynifer 芒 deuddeg o bobl yn marw mewn diwrnod, gan olygu y byddai yna fedd torfol. Pan ddychwelais ddeugain mlynedd wedyn, roedd carreg goffa ar bob bedd."


Anfonwyd tri theulu n么l i fyw mewn cymuned lofaol yn Ne Cymru yn 1944.

Gogledd ddwyrain

Arfau cemegol

Ffatri gemegau

Cyfrinach hen safle arfau cemegol o'r Ail Ryfel Byd ger yr Wyddgrug.

Gogledd orllewin

Milwyr yn yr Aifft

Straeon rhyfel

O warchod yr Arglwydd Haw Haw i suddo llongau tanfor: atgofion lleol.

Canolbarth

Parti stryd

Diwrnod VE

Dathlu diwedd y rhyfel ac atgofion ifaciw卯s gan bobl y canolbarth.

成人快手 iD

Llywio drwy鈥檙 成人快手

成人快手 漏 2014 Nid yw'r 成人快手 yn gyfrifol am gynnwys safleoedd allanol.

Mae'r dudalen hon yn ymddangos ar ei gorau mewn porwr cyfoes sy'n defnyddio dalennau arddull (CSS). Er y byddwch yn gallu gweld cynnwys y dudalen hon yn eich porwr presennol, fyddwch chi ddim yn cael profiad gweledol cyflawn. Ystyriwch ddiweddaru'r porwr os gwelwch yn dda, neu alluogi dalennau arddull (CSS) os yw'n bosib i chi wneud hynny.