Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1328
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1328. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.
Last on
Sun 29 Dec 2024
13:55
成人快手 Radio nan G脿idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 1024
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1328
Duration: 05:00
Litir 1328: Ar-a-mach Bhe脿rnaraigh (2)
Bha mi ag innse dhuibh mun droch shuidheachadh ann am Be脿rnaraigh Le貌dhais o chionn ceud gu leth bliadhna. Th脿inig tri霉ir mhaor air t矛r anns an eilean le p脿ipearan b脿irlingidh 鈥� eviction notices 鈥� do na croitearan. Bha na croitearan feargach. Dhi霉lt iad coinneachadh far an robh na maoir ag iarraidh coinneachadh riutha.
Chuir na croitearan 脿s leth a鈥� mhaoir-fhearainn, Seumas MacRath, gun robh e eas-onarach oir bha e a鈥� feuchainn ris an c霉mhnant a rinneadh a bhriseadh. Cha d鈥� fhuair iad 猫isteachd sam bith. Mar a tha am b脿rd is sgoilear Be脿rnarach, D貌mhnall MacAmhlaigh, ga chur, 鈥楧healaich an d脿 bhuidheann ri ch猫ile gl猫 mh矛-riaraichte.鈥�
Nuair a dh鈥檉halbh na h-oifigearan, bha e a鈥� f脿s dorch. Lean 貌igridh anns an dorchadas iad. Thilg iad caoranan agus plocan orra. Mhaoidh an t-oifigear-siorraim 鈥� Cailean MacGillFhinnein 鈥� orra, ag r脿dh nam biodh gunna air a bhith aige, gum biodh m脿thraichean ann am Be脿rnaraigh a鈥� caoidh b脿s am mac.
Chuir na h-oifigearan seachad an oidhche aig Tuath Th脿cleit. Nuair a thill iad a bhruidhinn ris na croitearan sa mhadainn, mhaoidh MacGillFhinnein orra a-rithist gun cuireadh e a ghunna gu feum nan aghaidh. Mar a tha D貌mhnall MacAmhlaigh a鈥� sgr矛obhadh, 鈥�Chuir seo am fuaim air feadh na f矛dhle.鈥櫬�
Chan e a-mh脿in na croitearan a bha feargach. Bha na h-iasgairean a鈥� 诲猫补苍amh deiseil gus falbh gu muir ach leig iad sin seachad. Bha buidheann mh貌r a鈥� feitheamh ris na h-oifigearan nuair a r脿inig iad an t-eathar aca air a鈥� chladach.
Bha tri霉ir chroitearan a鈥� seasamh a-mach mar fhir-labhairt airson nan eileanach. B鈥� iad sin Aonghas Thormoid, Iain Chaluim agus Tormod Mhurchaidh. Bha tuasaid ann air a鈥� chladach ach cha robh f貌irneart ceart ann.
Ceala-deug an d猫idh seo, bha Aonghas Thormoid ann an Ste貌rnabhagh. Chunnaic Seumas MacRath e air thuiteamas. Chuir na poilis an gr猫im e oir b鈥� esan fear de na 鈥榬eubaltaich Bhe脿rnarach鈥�. Th脿inig sluagh timcheall airson taic a thoirt dha agus chaidh Achd na h-Aimhreit a leughadh.聽
Bha Aonghas air a leigeil mu sgaoil nuair a chualas gun robh buidheann mh貌r 脿 Sg矛r鈥� 脵ige a鈥� 诲猫补苍amh air Ste貌rnabhagh. Chaidh a鈥� bhuidheann a bhruidhinn ris an uachdaran, Sir Seumas MacMhathain, ann an Caisteal Le貌dhais. Dh鈥檃ontaich esan a鈥� ch霉is a rannsachadh. Bha e a鈥� cumail a-mach nach robh fios aige d猫 bha a shiamarlan a鈥� 诲猫补苍amh 脿s a leth.
Tr矛 seachdainean an d猫idh sin, chaidh Aonghas Thormoid, Iain Chaluim agus Tormod Mhurchaidh a ghairm gu c霉irt ann an Ste貌rnabhagh. Bha iad fo chasaid gun tug iad ionnsaigh air oifigear an t-siorraim, Cailean MacGillFhinnein.聽
Air an t-seachdamh latha dhen Iuchar, ochd ceud deug, seachdad 鈥檚 a ceithir (1874) bha a鈥� ch霉is-ch霉irt air a cumail ann an Ste貌rnabhagh. B鈥� e Te脿rlach Innes, fear-lagh 脿 Inbhir Nis, a bha a鈥� riochdachadh nan croitearan. Bha e f矛or mhath. Agus fhuaireadh an tri霉ir chroitearan neoichiontach.
An ath latha bha Cailean MacGillFhinnein air fhaighinn ciontach de chasaid gun tug e ionnsaigh air Aonghas Thormoid ann an St猫isean nam Poileas. Fhuair e c脿in luach fichead tastan.
Mhisnich an gnothach croitearan air feadh na G脿idhealtachd. Cha deach an fheadhainn ann am Be脿rnaraigh a chur 脿s an taighean. Dh鈥檉huiling D貌mhnall Rothach, Siamarlan Le貌dhais, call cli霉, agus chaochail e ann am bochdainn.
Chuir na croitearan 脿s leth a鈥� mhaoir-fhearainn, Seumas MacRath, gun robh e eas-onarach oir bha e a鈥� feuchainn ris an c霉mhnant a rinneadh a bhriseadh. Cha d鈥� fhuair iad 猫isteachd sam bith. Mar a tha am b脿rd is sgoilear Be脿rnarach, D貌mhnall MacAmhlaigh, ga chur, 鈥楧healaich an d脿 bhuidheann ri ch猫ile gl猫 mh矛-riaraichte.鈥�
Nuair a dh鈥檉halbh na h-oifigearan, bha e a鈥� f脿s dorch. Lean 貌igridh anns an dorchadas iad. Thilg iad caoranan agus plocan orra. Mhaoidh an t-oifigear-siorraim 鈥� Cailean MacGillFhinnein 鈥� orra, ag r脿dh nam biodh gunna air a bhith aige, gum biodh m脿thraichean ann am Be脿rnaraigh a鈥� caoidh b脿s am mac.
Chuir na h-oifigearan seachad an oidhche aig Tuath Th脿cleit. Nuair a thill iad a bhruidhinn ris na croitearan sa mhadainn, mhaoidh MacGillFhinnein orra a-rithist gun cuireadh e a ghunna gu feum nan aghaidh. Mar a tha D貌mhnall MacAmhlaigh a鈥� sgr矛obhadh, 鈥�Chuir seo am fuaim air feadh na f矛dhle.鈥櫬�
Chan e a-mh脿in na croitearan a bha feargach. Bha na h-iasgairean a鈥� 诲猫补苍amh deiseil gus falbh gu muir ach leig iad sin seachad. Bha buidheann mh貌r a鈥� feitheamh ris na h-oifigearan nuair a r脿inig iad an t-eathar aca air a鈥� chladach.
Bha tri霉ir chroitearan a鈥� seasamh a-mach mar fhir-labhairt airson nan eileanach. B鈥� iad sin Aonghas Thormoid, Iain Chaluim agus Tormod Mhurchaidh. Bha tuasaid ann air a鈥� chladach ach cha robh f貌irneart ceart ann.
Ceala-deug an d猫idh seo, bha Aonghas Thormoid ann an Ste貌rnabhagh. Chunnaic Seumas MacRath e air thuiteamas. Chuir na poilis an gr猫im e oir b鈥� esan fear de na 鈥榬eubaltaich Bhe脿rnarach鈥�. Th脿inig sluagh timcheall airson taic a thoirt dha agus chaidh Achd na h-Aimhreit a leughadh.聽
Bha Aonghas air a leigeil mu sgaoil nuair a chualas gun robh buidheann mh貌r 脿 Sg矛r鈥� 脵ige a鈥� 诲猫补苍amh air Ste貌rnabhagh. Chaidh a鈥� bhuidheann a bhruidhinn ris an uachdaran, Sir Seumas MacMhathain, ann an Caisteal Le貌dhais. Dh鈥檃ontaich esan a鈥� ch霉is a rannsachadh. Bha e a鈥� cumail a-mach nach robh fios aige d猫 bha a shiamarlan a鈥� 诲猫补苍amh 脿s a leth.
Tr矛 seachdainean an d猫idh sin, chaidh Aonghas Thormoid, Iain Chaluim agus Tormod Mhurchaidh a ghairm gu c霉irt ann an Ste貌rnabhagh. Bha iad fo chasaid gun tug iad ionnsaigh air oifigear an t-siorraim, Cailean MacGillFhinnein.聽
Air an t-seachdamh latha dhen Iuchar, ochd ceud deug, seachdad 鈥檚 a ceithir (1874) bha a鈥� ch霉is-ch霉irt air a cumail ann an Ste貌rnabhagh. B鈥� e Te脿rlach Innes, fear-lagh 脿 Inbhir Nis, a bha a鈥� riochdachadh nan croitearan. Bha e f矛or mhath. Agus fhuaireadh an tri霉ir chroitearan neoichiontach.
An ath latha bha Cailean MacGillFhinnein air fhaighinn ciontach de chasaid gun tug e ionnsaigh air Aonghas Thormoid ann an St猫isean nam Poileas. Fhuair e c脿in luach fichead tastan.
Mhisnich an gnothach croitearan air feadh na G脿idhealtachd. Cha deach an fheadhainn ann am Be脿rnaraigh a chur 脿s an taighean. Dh鈥檉huiling D貌mhnall Rothach, Siamarlan Le貌dhais, call cli霉, agus chaochail e ann am bochdainn.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: D貌mhnall MacAmhlaigh: Donald MacAulay; 貌igridh: young people; Tuath Th脿cleit: Haclete Farm; ceala-deug: a fortnight; air thuiteamas: by chance; reubaltaich: rebels; Achd na h-Aimhreit: The Riot Act; Sg矛r鈥� 脵ige: Uig Parish; call cli霉: a loss of reputation.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: mun droch shuidheachadh ann am Be脿rnaraigh Le貌dhais: about the bad situation in Great Bernera; th脿inig tri霉ir mhaor air t矛r anns an eilean: three agents landed on the island; dhi霉lt iad coinneachadh far an robh na maoir ag iarraidh coinneachadh riutha: they refused to meet where the agents were wanting to meet with them; chuir na croitearan 脿s leth a鈥� mhaoir-fhearainn, Seumas MacRath, gun robh e eas-onarach: the crofters claimed that the land agent, James MacRae, was dishonest; dhealaich an d脿 bhuidheann ri ch猫ile gl猫 mh矛-riaraichte: the two groups parted form each other very dissatisfied; thilg iad caoranan agus plocan orra: they threw peats and clods of earth at them; mhaoidh an t-oifigear-siorraim 鈥� Cailean MacGillFhinnein 鈥� orra: the sheriff officer 鈥� Colin MacLennan 鈥� threatened them; gum biodh m脿thraichean a鈥� caoidh b脿s am mac: that mothers would be mourning the death of their sons; nuair a r脿inig iad an t-eathar aca: when they reached their boat; bha tuasaid ann air a鈥� chladach ach cha robh f貌irneart ceart ann: there was a scuffle on the shore but there wasn鈥檛 proper violence; a鈥� 诲猫补苍amh air Ste貌rnabhagh: making for Stornoway; a鈥� cumail a-mach nach robh fios aige d猫 bha a shiamarlan a鈥� 诲猫补苍amh 脿s a leth: making out that he didn鈥檛 know what his factor was doing on his behalf; fo chasaid gun tug iad ionnsaigh: charged with attacking; fhuaireadh an tri霉ir chroitearan neoichiontach: the three crofters were found not guilty; c脿in luach fichead tastan: a fine of twenty shillings; chaochail e ann am bochdainn: he died in poverty.
Puing-ch脿nain na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach: a鈥� feuchainn ris an c霉mhnant a rinneadh a bhriseadh: trying to break the agreement that was [had been] made. Rinneadh is the past passive form of the irregular verb 诲猫补苍 and means 鈥榳as made, done鈥�.
Gn脿thas-cainnt na Litreach
Gn脿thas-cainnt na Litreach: Chuir seo am fuaim air feadh na f矛dhle: literally this means 鈥榯his put the sound throughout the fiddle鈥� and is a variant on the more common 鈥榗huir seo an ce貌l air feadh na f矛dhle鈥�. It is an equivalent to the English 鈥榯his put the cat among the pigeons鈥�.
Broadcast
- Sun 29 Dec 2024 13:55成人快手 Radio nan G脿idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.