Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1281

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1281. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Sun 4 Feb 2024 13:55

Clip

Litir 1281: D貌mhnall Alasdair MacCoinnich (1)

An cuala sibh riamh air D貌mhnall Alasdair MacCoinnich? Bha e na sgr矛obhadair agus na bheul-aithrisiche. Sgr矛obh e gu le貌r air creideamh, miotas-e貌las agus antrop-e貌las. Tha mi a鈥� dol a thoirt s霉il air fear de na leabhraichean aige.

Fhad 始s as aithne dhomh, cha do thogadh D貌mhnall leis a鈥� Gh脿idhlig. Rugadh e ann an Cromba ann an Ros an Ear ann an ochd ceud deug, seachdad 始s a tr矛 (1873). Thog e sgilean mar neach-naidheachd ann an Glaschu. Ann an naoi ceud deug 始s a tr矛 (1903) ghluais e air ais don Gh脿idhealtachd. Bha e na dheasaiche air a鈥� ph脿ipear-naidheachd The North Star. An d猫idh sin, bha e ann an D霉n D猫 agus D霉n 脠ideann, a鈥� sgr矛obhadh airson ph脿ipearan-naidheachd.

Bha 霉idh mh貌r aige ann am miotas-e貌las, no mythology. Am measg nan leabhraichean a sgr矛obh e, tha Egyptian Myth and Legend, Indian Fairy Stories, Myths from Melanesia and Indonesia agus Crete and Pre-Hellenic Myths and Legends.听

Cha robh obair agus a bheachdan gun chonnspaid. Mar eisimpleir, anns an leabhar aige Wonder Tales from Scottish Myth and Legend, tha a h-uile c脿il ann am Beurla agus chan eil an t-霉ghdar a鈥� soilleireachadh nan t霉san aige.听

Co-dhi霉, tha mi airson rudan a tharraing bhon chiad d脿 chaibideil anns an leabhar sin. Ma tha sibh e貌lach air beul-aithris nan G脿idheal, faodaidh sibh ur beachd fh猫in a thoirt air cho creideasach 始s a tha e.

Tha Caibideil 1 mu dheidhinn 鈥�Beira, Queen of Winter鈥�. Tha seo st猫idhichte air a鈥� Chaillich Bheur no Bheura, caractar l脿idir ann am beul-aithris nan G脿idheal. Seo mar a tha an cunntas aig MacCoinnich a鈥� t貌iseachadh: Dark Beira was the mother of all the gods and goddesses in Scotland. She was of great height and very old, and everyone feared her. When roused to anger she was as fierce as the biting north wind and harsh as the tempest-stricken sea. Each winter she reigned as Queen of the Four Red Divisions of the world...

Tha sin a鈥� sealltainn gu bheil an teacsa st猫idhichte air dualchas nan G脿idheal. Cha bhiodh 鈥�the Four Red Divisions of the world鈥� a鈥� ciallachadh dad ann an saoghal na Beurla. Ach canaidh sinn sin fhathast ann an G脿idhlig nuair a tha sinn a鈥� bruidhinn air an t-saoghal air fad 鈥� 鈥榗eithir rannan ruadh an domhain鈥�. Gu litreachail 鈥� 鈥�the four red divisions of the world鈥�.

Tha an teacsa aig MacCoinnich ag innse dhuinn nach robh a鈥� Chailleach Bheura a鈥� faighinn b脿s le aois oir bhiodh i ag 貌l uisge s貌nraichte 脿 Tobar na h-脪ige. Tha an tobar ri lorg air an Eilean Uaine 鈥� eilean a bhios air fleod air an taobh an iar. Tha an samhradh ann an sin an-c貌mhnaidh.听聽

Nuair a dh鈥櫭瞝adh a鈥� Chailleach an t-uisge, bhiodh i a鈥� f脿s 貌g a-rithist. Ach, fhad 始s a bhiodh an samhradh agus foghar a鈥� dol seachad, dh鈥檉h脿sadh i sean a-rithist. Agus, leis an aois, thigeadh droch shunnd agus fearg. Gu dearbh, bha i greannach.

Cha robh aice ach aon s霉il. Bha a fiaclan ruadh mar a鈥� mheirg agus bha a falt cho geal ri canach an t-sl猫ibhe. Bha a cuid aodaich liath agus bha se脿la odhar thairis air a guailnean.听

Chaidh i air feadh na G脿idhealtachd. Thathar ag r脿dh gur i a chruthaich a h-uile beinn ann an Siorrachd Rois. Agus, an ath sheachdain, innsidh mi dhuibh mar a chruthaich i Loch Obha ann an Earra-Gh脿idheal.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: beul-aithrisiche: folklorist; Cromba: Cromarty; deasaiche: editor; air fleod: floating; Loch Obha: Loch Awe.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: An cuala sibh riamh air D貌mhnall Alasdair MacCoinnich?: did you ever hear of Donald Alexander Mackenzie?; sgr矛obh e gu le貌r air creideamh, miotas-e貌las agus antrop-e貌las: he wrote prolifically on religion, mythology and anthropology; cha robh obair agus a bheachdan gun chonnspaid: his work and opinions were not without controversy; chan eil an t-霉ghdar a鈥� soilleireachadh nan t霉san aige: the author doesn鈥檛 throw light on his sources; faodaidh sibh ur beachd fh猫in a thoirt air cho creideasach a tha e: you can give your own opinion on how credible he is; nach robh a鈥� Chailleach Bheura a鈥� faighinn b脿s le aois: that the Cailleach Bheura wasn鈥檛 dying of old age; oir bhiodh i ag 貌l uisge s貌nraichte 脿 Tobar na h-脪ige: because she would be drinking water from the 鈥榳ell of youth鈥�; tha an samhradh ann an sin an-c貌mhnaidh: it is always summer there; fhad 始s a bhiodh an samhradh agus foghar a鈥� dol seachad, dh鈥檉h脿sadh i sean a-rithist: as the summer and autumn elapsed, she would grow old again; thigeadh droch shunnd agus fearg: a bad mood and anger would come; cha robh aice ach aon s霉il: she only had one eye; bha a fiaclan ruadh mar a鈥� mheirg: her teeth were as red as rust; bha a falt cho geal ri canach an t-sl猫ibhe: her hair was as white as the bog cotton; bha a cuid aodaich liath: her clothing was grey; bha se脿la odhar thairis air a guailnean: a dun shawl lay across her shoulders.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Thathar ag r脿dh gur i a chruthaich a h-uile beinn: it is said that it was she that created every mountain. I could have said thathar ag r脿dh gun do chruthaich i a h-uile beinn 鈥�it is said that she created every mountain鈥� and that would have worked. However, the structure I chose emphasises 鈥榠鈥� 鈥� it was her hand that created the mountains and nothing else.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Fhad 始s as aithne dhomh: as far as I am aware.

Broadcast

  • Sun 4 Feb 2024 13:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast