Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1144

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1144. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 23 Jun 2021 22:55

Clip

Litir 1144: Covid-19

Thairis air a鈥� bhliadhna gu leth a dh鈥檉halbh, tha an saoghal air a bhith ann an gr猫im galair. B鈥� 脿bhaist dhuinn a bhith a鈥� bruidhinn ri ch猫ile mun aimsir aig toiseach c貌mhraidh. An-diugh, tha sinn a cheart cho buailteach a bhith a鈥� bruidhinn air a鈥� ghalar 鈥� Covid-19. Ach a bheil am briathrachas agaibh airson bruidhinn mu dheidhinn ann an G脿idhlig? An-diugh, tha mi a鈥� dol a thoirt beagan sti霉iridh dhuibh a thaobh sin.

An toiseach, a鈥� Gh脿idhlig air virus. 鈥橲 e sin 产丑矛辞谤补蝉 le 鈥榖h鈥�. Canaidh sinn a鈥� 产丑矛辞谤补蝉 airson 鈥�the virus鈥�. Tha am facal a鈥� coimhead boireanta, ged a tha e fireanta. Tha an s猫imheachadh aig toiseach an fhacail m矛-n脿darrach ann an ainmear fireanta.

Agus coronavirus? Uill, tha sin furasta gu le貌r. 鈥橲 e sin cor貌na-产丑矛辞谤补蝉. Cor貌na-产丑矛辞谤补蝉. Bidh sinn a鈥� bruidhinn air Covid-19 cuideachd. Agus bidh sinn a鈥� sgr矛obhadh sin le 鈥榲鈥� seach 鈥榖h鈥�.

Bidh sinn ag r脿dh galar airson infectious disease. Nuair a tha e a鈥� sgaoileadh gu m貌r ann an d霉thaich, 鈥檚 e 尘貌谤-驳丑补濒补谤 no galar-sgaoilte a th鈥� ann 鈥� an epidemic. Anns an t-seann aimsir, bhiodh daoine a鈥� gabhail 辫濒脿颈驳丑 air 鈥� a plague 鈥� 辫濒脿颈驳丑. Cha bhi m貌ran daoine a鈥� cleachdadh 鈥槺璞裘牼辈党筲€� airson Covid-19, ge-t脿. Agus tha 辫濒脿颈驳丑 cuideachd a鈥� ciallachadh rud no duine a chuireas dragh air daoine eile.

Agus d猫 mu dheidhinn pandemic 鈥� nuair a bhios galar sgaoilte air feadh an t-saoghail? Tha seo ann 鈥� galar m貌r-sgaoilte. Bidh gu le貌r, ge-t脿, a cleachdadh pandemic, mar a tha ann am Beurla. Tha e a鈥� tighinn bho fhreumhan Greugach.

Agus infection? Uill, tha am facal fillte galar-ghabhail ann. Tha an 矛re de ghalar-ghabhail ro mh貌r an-dr脿sta. The rate of infection is too great just now. Ghabh e Covid-19. He caught or was infected by Covid-19. Tha gabhaltach a鈥� ciallachadh infectious. Tha an galar seo uabhasach fh猫in gabhaltach. This disease is incredibly infectious. Tha gabhaltachd a鈥� ciallachadh infectiousness. Tha 矛re na gabhaltachd nas 脿irde aig na gn猫ithean 霉ra dhen 产丑矛辞谤补蝉. The new strains of the virus are more infectious.

Bu mhath leam a-nise s霉il a thoirt air na fuasglaidhean airson Covid-19. Tha 诲矛辞苍补肠丑诲 no 颈辞苍-诲丑矛辞苍补肠丑诲 a鈥� ciallachadh immunity. Chan eil 诲矛辞苍补肠丑诲 on ghalar seo aig gu le貌r de dhaoine fhathast. Chan eil gu le貌r de dhaoine air an d矛on fhathast. Aig a鈥� cheann thall, 鈥檚 e 颈辞苍-诲丑矛辞苍补肠丑诲 sluaigh a bhios mar fhuasgladh dhuinn. Sin a鈥� Gh脿idhlig a th鈥� air herd immunity, nuair a tha d矛on on ghalar aig earrann mh貌r dhen t-sluagh agus nach bi e a鈥� sgapadh mar a bha. A鈥� sgapadh no a鈥� sgaoileadh 鈥� spreading.

Tha d脿 dh貌igh airson 颈辞苍-诲丑矛辞苍补肠丑诲 sluaigh a bhith ann. Anns a鈥� chiad 脿ite, nuair a tha an galar air a dhol tron t-sluagh gu l猫ir. Bidh gu le貌r a鈥� tighinn be貌, agus iad air an d矛on. Bidh anti-cuirp aca. Anti-cuirp 鈥� antibodies. Ach le Covid-19, bhiodh m貌ran daoine a鈥� faighinn b脿s mus ruigte an 矛re sin.

鈥橲 e an d貌igh eile 鈥� a鈥� bhanachdach. Vaccination no vaccine. Gheibh daoine 蝉苍脿迟丑补诲 leis a鈥� bhanachdach ann. Agus bidh am bodhaigean a鈥� cruthachadh anti-cuirp a bhios a鈥� d矛on nan daoine an aghaidh a鈥� ghalair.聽

Sin e, ma-th脿. Bidh sinn be貌 an d貌chas, an ceann bliadhna eile, nach bi sinn fhathast a鈥� bruidhinn gu l脿itheil mu Chovid-19.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: briathrachas: vocabulary; m矛-n脿darrach: unnatural; s猫imheachadh: lenition (shown by the intrusion of an 鈥榟鈥� after a consonant); gabhaltach: infectious, contagious; 颈辞苍-诲丑矛辞苍补肠丑诲 sluaigh: herd immunity; anti-cuirp: antibodies.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Thairis air a鈥� bhliadhna gu leth a dh鈥檉halbh: over the past year and a half; tha an saoghal air a bhith ann an gr猫im galair: the world has been in the grip of a disease; b鈥� 脿bhaist dhuinn a bhith a鈥� bruidhinn ri ch猫ile mun aimsir aig toiseach c貌mhraidh: we used to talk to each other about the weather at the start of a conversation; tha am facal a鈥� coimhead boireanta, ged a tha e fireanta: the word looks feminine, although it is masculine; a鈥� sgaoileadh gu m貌r ann an d霉thaich: spreading to a great extent in a country; duine a chuireas dragh air daoine eile: a person that annoys others; sgaoilte air feadh an t-saoghail: dispersed throughout the world; bho fhreumhan Greugach: from Greek roots; gn猫ithean 霉ra dhen 产丑矛辞谤补蝉: new strains of the virus; chan eil 诲矛辞苍补肠丑诲 on ghalar seo aig gu le貌r de dhaoine fhathast: not enough people have immunity from this disease yet; nach bi e a鈥� sgapadh mar a bha: that it won鈥檛 be spreading as it was; bhiodh m貌ran daoine a鈥� faighinn b脿s mus ruigte an 矛re sin: many people would be dying before that level would be reached; gheibh daoine 蝉苍脿迟丑补诲 leis a鈥� bhanachdach ann: people [will] get a jag [needle] with the vaccine in (when speaking of vaccine, we generally include the article i.e. a鈥� bhanachdach); bidh am bodhaigean a鈥� cruthachadh anti-cuirp a bhios a鈥� d矛on nan daoine an aghaidh a鈥� ghalair: their bodies create antibodies that protect the people against the disease; bidh sinn be貌 an d貌chas, an ceann bliadhna eile: we live in hope that, at the end of another year; nach bi sinn fhathast a鈥� bruidhinn gu l脿itheil mu X: we won鈥檛 still be speaking daily about X.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Are you comfortable with the difference between a tinneas and a galar? While there is some overlap between the terms, the former applies to a disease that is not contagious e.g. tinneas (na) mara 鈥�seasickness鈥�, tinneas an t-si霉cair 鈥�diabetes鈥�, an tinneas-buidhe 鈥�jaundice鈥�. We might say tinneas gabhaltach for 鈥榠nfectious disease鈥� but we鈥檙e more likely to use the word galar. However, a galar can make you tinn 鈥�ill鈥�. Bha e tinn airson m矛os le buaidh Chovid 鈥�he was ill for a month under the influence of Covid鈥�.听

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: tha sinn a cheart cho buailteach a bhith a鈥� bruidhinn air X: we are just as likely to be speaking about X.

Broadcasts

  • Sun 20 Jun 2021 22:25
  • Wed 23 Jun 2021 22:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast