³ÉÈË¿ìÊÖ

Mynd o gapel i gapel ar hyd a lled Cymru fydd y gantores Lleuwen Steffan yn ystod y misoedd nesaf, wedi iddi gael ei swyno'n annisgwyl gan leisiau o'r gorffennol yn rhannu eu profiad am ddiwygiad crefyddol 1904-05.

Fe ddechreuodd taith 'Emynau Coll y Werin' nos Fawrth yng nghapel Cendy, Abernant, ac ers hynny mae wedi bod yn Aberystwyth, Llanffestiniog, Llangïan a Phenmachno.

Mae ymweliad â dros 20 capel i ddod yn ystod yr wythnosau nesaf, gyda mwy yn nhymor yr hydref.

Dywed Lleuwen ei bod wedi'i chyfareddu'n llwyr gan y recordiadau a glywodd yn archif Amgueddfa Werin Cymru yn Sain Ffagan pan roedd hi'n rhan o brosiect Trac, a oedd yn rhoi cyfle i 10 o gerddorion fynd ar daith drwy Gymru i ddysgu am ganu gwerin Cymraeg.

"Ar ôl hynny 'nes i ymchwilio mwy am bregethwyr yn mynd i hwyl, emynau'r diwygiad a phrofiadau pobl ar droad y ganrif ddiwethaf ac mae'r cyfan wedi bod mor ddifyr," meddai wrth siarad ar raglen Bwrw Golwg ar Radio Cymru.

Yn ystod y perfformiadau mae Lleuwen yn defnyddio'r archif gan gydganu weithiau gyda'r recordiad gwreiddiol a phryd arall mae'n ychwanegu seiniau electronig neu seiniau y mae wedi'u casglu o leoliadau arwyddocaol at y cyfansoddiadau.

Dyw cynnwys crefydd a materion ysbrydol ddim yn gwbl ddieithr i'r gantores o Rhiwlas, sydd bellach yn byw yn Llydaw.

Mae yna le blaenllaw i'w ffydd ac emynau yn nifer o'i halbymau, gan gynnwys ei halbwm gyntaf Duw a Ŵyr a'i halbwm ddiweddaraf Gwn Glân Beibl Budr.

Yn ystod Eisteddfod Genedlaethol Llŷn ac Eifionydd 2023 cafwyd blas o'r emynau gwerin sydd wedi'i chyfareddu gymaint, ac wedi iddi gael gwahoddiad i gyflwyno gwaith ar yr archif mewn capeli yn Sir Gâr fe benderfynodd fynd ar daith.

"Roedd yr ymateb ges i gan bobl yn rhyfeddol. Roedd pobl yn dod ata'i ar y diwedd i rannu straeon a phenillion, a dyna feddwl yn syth bod yn rhaid i fi fynd ar daith o gwmpas capeli Cymru," meddai.

"Mae'r holl brosiect yma wedi bod yn llawn syrpreisys.

"Mae'n fwy na fi - mae cyfarfod y bobl yma sy'n perthyn i rai o'r lleisiau sydd yn yr archif wedi mynd â fi ar drywydd do'n i ddim wedi disgwyl mynd arno fo - fel y daith capeli.

"Pobl Cymru biau'r prosiect yma, emynau'r Cymry ydi o de. Yn rhan o'r archif mae hen wraig, Ann Evans, sy'n cofio'r diwygiad pan yn hogan fach ac wrth ei gofio mae ei llais hi yn troi'n oslef.

"Wrth i ni sôn am ein hanes mae'r cof gydag emosiwn tydi?

"'Tasan i jyst wedi sgwennu'r petha' 'ma o'dd hi'n ei ddweud ar bapur fydde rhywun yn colli'r emosiwn - dwi am drosglwyddo y profiadau yma i bobl Cymru."

Mae'r gwaith caled o ymchwilio am flynyddoedd i'r prosiect wedi'i wneud, ychwanega Lleuwen, a braint fydd iddi gael ei gyflwyno i gapeli Cymru yn ystod y misoedd nesaf.

"Does dim angen tocyn a does na'm tâl. Mae'n teimlo'n od bod yn rhaid talu am fynd i'r capel. Y gynulleidfa sydd wedi creu'r emynau yma neu eu cyn-dadau nhw."

Ychwanegodd ei bod yn ddiolchgar am nawdd y mae hi wedi'i dderbyn gan Undeb Annibynwyr Cymru, Eglwys Bresbyteraidd Cymru a Bedyddwyr Gogledd Ddwyrain Cymru ar gyfer y daith.

"Does dim angen poeni. Dwi ddim ar ben fy hun. Ni'n 'neud hyn efo'n gilydd - fi a phawb sydd yna. Mae pawb yn rhan o'r prosiect."

Mae cyfweliad llawn Lleuwen Steffan ac ymateb y gynulleidfa yn Aberystwyth i'r perfformiad i'w glywed ar Bwrw Golwg am 12:30 ddydd Sul ac yna ar ³ÉÈË¿ìÊÖ Sounds.