³ÉÈË¿ìÊÖ

Mae rhai ysgolion yn colli cyfleoedd i adnabod arwyddion cynnar o eithafiaeth gan eu bod nhw'n cael eu hystyried yn amherthnasol, yn ôl arolwg ysgolion Estyn.

Dywedodd yr adroddiad - sy'n sôn am ddyletswyddau ysgolion i amddiffyn disgyblion rhag cael ei radicaleiddio - bod angen cydnabod bod yna "risg gwirioneddol" i ddisgyblion ymhob ysgol.

Mae gan ysgolion ddyletswydd i ddiogelu disgyblion o eithafiaeth fel rhan o'u dyletswyddau diogelwch.

Er hyn, mae'r adroddiad yn nodi y gall diffyg ymwybyddiaeth arwain at ysgolion yn colli cyfle i roi cefnogaeth i bobl ifanc yn ddigon cynnar.

Y llynedd, cafodd 258 o bobl yng Nghymru eu cyfeirio at asiantaethau perthnasol ac roedd dros hanner o'r rheiny o dan 20 oed.

Mae'r adroddiad yn dweud bod gan ysgolion rôl allweddol i chwarae wrth edrych am arwyddion cynnar o eithafiaeth asgell dde, Islamaidd neu'n gynyddol o radicaleiddio heb ideoleg glir.

Ond pwysleisiodd yr adroddiad nad yw rhai ysgolion yn gwneud digon i adeiladu gwytnwch disgyblion yn erbyn dylanwadau eithafol trwy'r hyn sy'n cael ei ddysgu.

Dywedodd bod gan yr arweinwyr yn y rhan fwyaf o ysgolion ddealltwriaeth o'u rôl a'u cyfrifoldeb yn gysylltiedig â radicaliaeth ac eithafiaeth.

Ond "o fewn nifer fach o ysgolion, dydy arweinwyr ddim yn ystyried radicaliaeth ac eithafiaeth i fod yn bwysig i'w hysgol neu'r ardal gyfagos", a bod hynny'n golygu gall "staff yn yr ysgolion yma golli cyfleoedd i adnabod a delio gyda phryderon am ddisgyblion".

'Y llefydd mwyaf annisgwyl'

Pwysleisiodd yr adroddiad rhaid bod yn wyliadwrus o ddefnydd iaith hiliol a bwlio ar sail hil.

Yn ogystal, dywedodd bod gan y rhan fwyaf o ysgolion polisïau ynglŷn ag aros yn ddiogel ar-lein ond dim ond lleiafrif siaradodd am y peryg mae defnyddiau radical ac eithafol ar-lein yn peri.

Dywedodd Jassa Scott, Cyfarwyddwr Strategol i Estyn, gall "radicaleiddio a throi at eithafiaeth dreisgar ddigwydd yn y llefydd mwyaf annisgwyl".

"Dylai ysgolion fod yn wyliadwrus o fwlio, yn enwedig y defnydd o iaith hiliol a gwrthdaro rhwng disgyblion o hiliau gwahanol all fod yn arwydd o farnau radical neu eithafol."

Gall ysgolion gysylltu â phaneli 'Channel' os oes pryder ganddynt am ddisgybl. Cafodd y paneli eu creu o dan strategaeth Atal Terfysgaeth Llywodraeth y DU.

Maen nhw'n cael eu cadeirio gan y cyngor ac maen nhw'n cynnwys cyrff iechyd ac addysg, a'r heddlu.

Dengys ffigyrau'r Swyddfa Gartref y cafodd 258 o bobl yng Nghymru eu cyfeirio atyn nhw dros bryderon o eithafiaeth rhwng Ebrill 2018 a Mawrth 2019.

Cafodd 13 eu trafod gan y panel ac aeth 12 ymlaen i dderbyn cefnogaeth.