Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1322

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1322. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Sun 17 Nov 2024 13:55

Clip

Litir 1322: Ainmean-脿ite G脿idhlig Mhoireibh

Bha mi riamh dhen bheachd gu bheil ainmean-脿ite f矛or chudromach ann an saoghal nan G脿idheal. Far a bheil a鈥� Gh脿idhlig ga bruidhinn fhathast, no far nach eil ceist gu bheil dualchas G脿idhealach ann, tha ainmean-脿ite a鈥� daingneachadh a鈥� cheangail a th鈥� againn leis an t矛r. T矛r ar d霉thchais.

Ach tha ainmean-脿ite cudromach cuideachd ann an sg矛rean far a bheil cuid a鈥� cumail a-mach nach robh a鈥� Gh脿idhlig riamh ann. O chionn iomadach bliadhna bha mi a鈥� ruith c霉rsa mu dheidhinn na G脿idhlig do bhuidheann ann am Moireibh. Bha n脿imhdeas ann a bha iongantach. Bha cuid anns a鈥� bhuidhinn a鈥� dol 脿s 脿icheadh gun robh G脿idhlig riamh ann am Moireibh. Le Achd na G脿idhlig, bha na h-霉ghdarrasan n脿iseanta a鈥� sparradh na G脿idhlig orra, nam beachd fh猫in.聽

Rinn mi mo dh矛cheall innse dhaibh gun robh iad ce脿rr. Ach 鈥檚 e latha doirbh a bh鈥� ann. Bha mi a鈥� beachdachadh an uair sin air an d貌igh as fhe脿rr airson muinntir na sg矛re a thoirt gu tuigse gu bheil a鈥� Gh脿idhlig mar ph脿irt dhen dualchas aca. Bha mi dhen bheachd gum biodh e math nan sgr矛obhadh cuideigin le e貌las leabhar mu dheidhinn ainmean-脿ite G脿idhlig Mhoireibh. Chan urrainn do dhuine dhol 脿s 脿icheadh gun robh a Gh脿idhlig ann nan robh muinntir an 脿ite a鈥� f脿gail ainmean-脿ite G脿idhlig air an t矛r.

Uill, tha mi toilichte ri aithris gu bheil a leithid de leabhar ann a-nise. Chaidh 鈥�Gaelic Place-Names of Moray鈥� a chur ri ch猫ile le Iain Mac an T脿illeir. Tha Iain na sgoilear dhen chuspair agus buinidh e do Mhoireibh. 鈥橲 e an duine as fhe脿rr airson a leithid a sgr矛obhadh. Chaidh an leabhar fhoillseachadh le Buidheann Gh脿idhlig Mhoireibh.

Tha an leabhar air a roinn ann an seachd caibideilean, st猫idhichte air tursan a ghabhas d猫anamh ann an carbad. Tha an t-霉ghdar ag innse dhuinn mu na h-脿iteachan air an t-slighe, agus tha ciall nan ainmean aig deireadh an leabhair.

Mar eisimpleir de na tha anns an leabhar, n矛 mi ge脿rr-chunntas air a鈥� chiad chaibideil 鈥� Eadar Losaidh is Sp猫 鈥� From Lossie to Spey. Tha an turas a鈥� t貌iseachadh ann an Inbhir Losaidh no Lossiemouth. Tha an t-霉ghdar ag innse dhuinn gur e a鈥� Gh脿idhlig th霉sail a th鈥� air an River Lossie 鈥� Uisge Losaidh 鈥� agus gu bheil e a鈥� ciallachadh 鈥�vegetation river鈥�.

Tha an turas rathaid a鈥� cr矛ochnachadh aig Baile na Dalach no, ann an dreach na Beurla, Ballindalloch 鈥�the settlement at the haugh鈥�. Air an rathad, chithear Machair Mhoireibh no the Laich of Moray, baile Eilginn no Elgin a tha a鈥� ciallachadh 鈥樏坕rinn鈥� agus bithear a鈥� leantainn Mannoch Road no Rathad nam Manach. Tha a鈥� Gh脿idhlig a鈥� ciallachadh 鈥�the road of the monks鈥� ach tha Iain Mac an T脿illeir dhen bheachd gur d貌cha gur e an Rathad Meadhanach 鈥�middle road鈥� an dreach a bh鈥� air bho th霉s.

Tha an t-slighe a鈥� dol tro 脿iteachan eile le ainmean G脿idhlig. Tha Rhynagairn ann, no Ruigh nan C脿rn 鈥�the shieling of the cairns鈥�, agus Glenlatterach no Gleann Leitreach 鈥�sloping glen鈥�. Tha Rothes ann, no R脿thais ann an G脿idhlig. Tha sin a鈥� ciallachadh 鈥�fort place鈥�. Tha Craigellachie ann 鈥� no Creag Eileachaidh 鈥�the rock at the stony place鈥�.

Tha an leabhar beag seo l脿n fiosrachaidh mar sin. Bu ch貌ir do lethbhreac dheth a bhith anns a h-uile dachaigh ann am Moireibh!

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Moireibh: Moray; n脿imhdeas: hostility; Achd na G脿idhlig: The Gaelic Language Act; Iain Mac an T脿illeir: Iain Taylor; Buidheann Gh脿idhlig Mhoireibh: The Moray Gaelic Group; t霉sail: original; chithear: can be seen.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: tha ainmean-脿ite a鈥� daingneachadh a鈥� cheangail a th鈥� againn leis an t矛r: place names confirm the link we have to the land; t矛r ar d霉thchais: the land of our d霉thchas; far a bheil cuid a鈥� cumail a-mach nach robh a鈥� Gh脿idhlig riamh ann: where some people maintain that Gaelic never was [spoken]; bha na h-霉ghdarrasan n脿iseanta a鈥� sparradh na G脿idhlig orra: the national authorities were forcing Gaelic on them; nam beachd fh猫in: in their own opinion; rinn mi mo dh矛cheall innse dhaibh gun robh iad ce脿rr: I made a sincere effort to tell them they were wrong; gum biodh e math nan sgr矛obhadh cuideigin le e貌las leabhar mu dheidhinn X: that it would be good if an informed person wrote a book about X; nan robh muinntir an 脿ite a鈥� f脿gail ainmean-脿ite G脿idhlig air an t矛r: if local people were leaving Gaelic place names on the land; buinidh e fh猫in do Mhoireibh: he himself belongs to Moray; air a roinn ann an seachd caibideilean: divided into seven chapters; st猫idhichte air tursan a ghabhas d猫anamh ann an carbad: based on journeys that can be done in a vehicle; n矛 mi ge脿rr-chunntas air a鈥� chiad chaibideil: I鈥檒l summarise the first chapter; an dreach a bh鈥� air bho th霉s: its original form; bu ch貌ir do lethbhreac dheth a bhith anns a h-uile dachaigh: there should be a copy in every home.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Far a bheil a鈥� Gh脿idhlig ga bruidhinn fhathast: where Gaelic is still spoken. This is one way of forming a passive verb 鈥� with ga and the verbal noun. It is not lenited because Gaelic is conceptually and grammatically feminine. It is broadly equivalent semantically to far a bheilear a鈥� bruidhinn na G脿idhlig fhathast. Chan eil Lochlannais ga bruidhinn ann an Alba tuilleadh 鈥�Norse is no longer spoken in Scotland鈥�; tha c脿nanan gu le貌r gam bruidhinn anns an Roinn E貌rpa 鈥�many languages are spoken in Europe鈥�.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Bha cuid anns a鈥� bhuidhinn a鈥� dol 脿s 脿icheadh gun robh G脿idhlig riamh ann am Moireibh: some in the group were denying that Gaelic was ever [spoken] in Moray.

Broadcast

  • Sun 17 Nov 2024 13:55

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast