Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1314
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1314. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.
Last on
Sun 22 Sep 2024
13:55
成人快手 Radio nan G脿idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 1010
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1314
Duration: 05:00
Litir 1314: Caisteal Loch nan Doirb (4)
Fhuair Alasdair M貌r mac an R矛gh 鈥� the Wolf of Badenoch 鈥� smachd air Caisteal Loch nan Doirb anns a鈥� bhliadhna tr矛 cheud deug, seachdad 鈥檚 a dh脿 (1372). Tha e coltach, roimhe sin, gun robh e le Cr霉n na h-Alba. B鈥� e athair Alasdair R矛gh Raibeart II. Nuair a fhuair athair an cr霉n, thug e c貌raichean a bharrachd do dh鈥橝lasdair. B鈥� esan Iarla Bhuchain, Tighearna Bh脿ideanach agus Iarla Rois, am measg eile. Bha e cumhachdach thairis air ceann a tuath na h-Alba agus bha sreath chaistealan aige. Bha Loch nan Doirb nam measg.
鈥橲 e duine cruaidh a bh鈥� ann an Alasdair M貌r mac an R矛gh. Tha fhrith-ainm ann am Beurla 鈥� the Wolf of Badenoch 鈥� ag innse sin dhuinn! Chaidh e fh猫in agus an Eaglais a-mach air a ch猫ile gu salach. Rinn e droch-dh矛ol air a bhean agus theich i. An uair sin, bha e a鈥� fuireach c貌mhla ri t猫 eile 鈥� Mairead nic Eachainn 鈥� mar bhean. Bha e cuideachd a鈥� cumail a-mach gun robh smachd aigesan air fearann na h-Eaglaise ann am B脿ideanach.
Air s脿illibh a h-uile c脿il sin, rinn Easbaig Mhoireibh ascaoineadh air. Tha sin a鈥� ciallachadh gun robh e air a chur a-mach 脿s an Eaglais buileach glan. A r猫ir aon neach-eachdraidh bha Alasdair a鈥� fuireach ann an Caisteal Loch nan Doirb nuair a th脿inig manach thuige airson teachdaireachd an Easbaig a thoirt dha.
Bha Alasdair fiadhaich. Thug e feachd leis agus rinn iad sgrios air 脿iteachan ann am Moireibh a bha ceangailte ris an Eaglais. Chaidh iad a dh鈥橢ilginn agus loisg iad a鈥� Chathair-eaglais gu l脿r.
Bha sin ann an tr矛 cheud deug is naochad (1390). Tha eachdraidhean na h-Alba s脿mhach mu Loch nan Doirb airson deicheadan an d猫idh sin. Ach tha e a鈥� nochdadh a-rithist anns na ceathradan dhen ch貌igeamh linn deug. B鈥� e Seumas II R矛gh na h-Alba. Bha Gilleasbaig Dubh D霉ghlas, Iarla Mhoireibh, na n脿mhaid don R矛gh. Bha esan a鈥� fuireach anns a鈥� chaisteal.听
Chaidh Gilleasbaig a mharbhadh aig Bl脿r Arkinholm ann an ceann an iar-dheas na h-Alba ann an ceithir cheud deug, caogad 鈥檚 a c貌ig (1455). 鈥橲 ann an uair sin a th脿inig beatha Caisteal Loch nan Doirb an 矛re mhath gu ceann.听
Bha Seumas II airson 鈥檚 nach biodh an caisteal air a chur gu feum na aghaidh tuilleadh. Thug e c霉mhnant do Th脿naiste Chaladair Caisteal Loch nan Doirb a thoirt 脿s a ch猫ile. Cha robh e eadhon d脿 cheud bliadhna a dh鈥檃ois. Fhuair Uilleam, T脿naiste Chaladair, fichead 鈥檚 a ceithir notaichean airson na h-obrach.听
A r猫ir beul-aithris, chaidh geata m貌r iarainn, a tha an-diugh ann an Caisteal Chaladair, a thoirt ann 脿 Loch nan Doirb. Chaidh a ghi霉lan co-dhi霉 tr矛 m矛le deug thairis air a鈥� mhonadh gu ruige Caladair le fear l脿idir a bha aithnichte mar 鈥楧貌mhnall gun Mh脿thair鈥�.
A-nise chan eil dad air fh脿gail air Eilean Loch nan Doirb ach ballachan-cloiche. Ach saoilidh mi gu bheil an tobhta sin pr矛seil. Tha e a鈥� sealltainn dhuinn mar a bha caistealan na h-Alba anns na meadhan-aoisean. Tha a chruth gu math eadar-dhealaichte bho na taighean daingnichte dhen t-se貌rsa a ch矛 sinn, mar eisimpleir, ann an Caladair. Saoil d猫 thachras a-nise don chaisteal iongantach seo? Bheir mi s霉il air a鈥� cheist sin an-ath-sheachdain.
鈥橲 e duine cruaidh a bh鈥� ann an Alasdair M貌r mac an R矛gh. Tha fhrith-ainm ann am Beurla 鈥� the Wolf of Badenoch 鈥� ag innse sin dhuinn! Chaidh e fh猫in agus an Eaglais a-mach air a ch猫ile gu salach. Rinn e droch-dh矛ol air a bhean agus theich i. An uair sin, bha e a鈥� fuireach c貌mhla ri t猫 eile 鈥� Mairead nic Eachainn 鈥� mar bhean. Bha e cuideachd a鈥� cumail a-mach gun robh smachd aigesan air fearann na h-Eaglaise ann am B脿ideanach.
Air s脿illibh a h-uile c脿il sin, rinn Easbaig Mhoireibh ascaoineadh air. Tha sin a鈥� ciallachadh gun robh e air a chur a-mach 脿s an Eaglais buileach glan. A r猫ir aon neach-eachdraidh bha Alasdair a鈥� fuireach ann an Caisteal Loch nan Doirb nuair a th脿inig manach thuige airson teachdaireachd an Easbaig a thoirt dha.
Bha Alasdair fiadhaich. Thug e feachd leis agus rinn iad sgrios air 脿iteachan ann am Moireibh a bha ceangailte ris an Eaglais. Chaidh iad a dh鈥橢ilginn agus loisg iad a鈥� Chathair-eaglais gu l脿r.
Bha sin ann an tr矛 cheud deug is naochad (1390). Tha eachdraidhean na h-Alba s脿mhach mu Loch nan Doirb airson deicheadan an d猫idh sin. Ach tha e a鈥� nochdadh a-rithist anns na ceathradan dhen ch貌igeamh linn deug. B鈥� e Seumas II R矛gh na h-Alba. Bha Gilleasbaig Dubh D霉ghlas, Iarla Mhoireibh, na n脿mhaid don R矛gh. Bha esan a鈥� fuireach anns a鈥� chaisteal.听
Chaidh Gilleasbaig a mharbhadh aig Bl脿r Arkinholm ann an ceann an iar-dheas na h-Alba ann an ceithir cheud deug, caogad 鈥檚 a c貌ig (1455). 鈥橲 ann an uair sin a th脿inig beatha Caisteal Loch nan Doirb an 矛re mhath gu ceann.听
Bha Seumas II airson 鈥檚 nach biodh an caisteal air a chur gu feum na aghaidh tuilleadh. Thug e c霉mhnant do Th脿naiste Chaladair Caisteal Loch nan Doirb a thoirt 脿s a ch猫ile. Cha robh e eadhon d脿 cheud bliadhna a dh鈥檃ois. Fhuair Uilleam, T脿naiste Chaladair, fichead 鈥檚 a ceithir notaichean airson na h-obrach.听
A r猫ir beul-aithris, chaidh geata m貌r iarainn, a tha an-diugh ann an Caisteal Chaladair, a thoirt ann 脿 Loch nan Doirb. Chaidh a ghi霉lan co-dhi霉 tr矛 m矛le deug thairis air a鈥� mhonadh gu ruige Caladair le fear l脿idir a bha aithnichte mar 鈥楧貌mhnall gun Mh脿thair鈥�.
A-nise chan eil dad air fh脿gail air Eilean Loch nan Doirb ach ballachan-cloiche. Ach saoilidh mi gu bheil an tobhta sin pr矛seil. Tha e a鈥� sealltainn dhuinn mar a bha caistealan na h-Alba anns na meadhan-aoisean. Tha a chruth gu math eadar-dhealaichte bho na taighean daingnichte dhen t-se貌rsa a ch矛 sinn, mar eisimpleir, ann an Caladair. Saoil d猫 thachras a-nise don chaisteal iongantach seo? Bheir mi s霉il air a鈥� cheist sin an-ath-sheachdain.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: Alasdair M貌r mac an R矛gh: the Wolf of Badenoch; Caisteal Loch nan Doirb: Lochindorb Castle; c貌raichean: rights; Iarla Bhuchain: Earl of Buchan; Tighearna Bh脿ideanach: Lord of Badenoch; Iarla Rois: Earl of Ross; fhrith-ainm: his nickname; deicheadan: decades; Seumas II: James II; pr矛seil: valuable.听
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: bha sreath chaistealan aige: he had a series of castles; rinn e droch-dh矛ol air a bhean: he abused his wife; bha e a鈥� cumail a-mach gun robh smachd aigesan air fearann na h-Eaglaise ann am B脿ideanach: he was making out that he had control of the Church鈥檚 lands in Badenoch; air s脿illibh a h-uile c脿il sin: because of all of that; rinn Easbaig Mhoireibh ascaoineadh air: the Bishop of Moray excommunicated him; airson teachdaireachd an Easbaig a thoirt dha: to give him the Bishop鈥檚 message; rinn iad sgrios air 脿iteachan ann am Moireibh: they destroyed places in Moray; chaidh iad a dh鈥橢ilginn: they went to Elgin; loisg iad a鈥� Chathair-eaglais gu l脿r: they burned the Cathedral to the ground; bha Gilleasbaig Dubh D霉ghlas, Iarla Mhoireibh, na n脿mhaid don R矛gh: Black Archibald Douglas, Earl of Moray, was an enemy of [to] the King; bha X airson 鈥檚 nach biodh an caisteal air a chur gu feum na aghaidh tuilleadh: X desired that the castle not be used against him again; thug e c霉mhnant do Th脿naiste Chaladair Caisteal Loch nan Doirb a thoirt 脿s a ch猫ile: he gave a contract to the Thane聽 of Cawdor to dismantle Lochindorb Castle; chaidh a ghi霉lan thairis air a鈥� mhonadh: it was carried over the hills; a bha aithnichte mar 鈥楧貌mhnall gun Mh脿thair鈥�: who was known as 鈥楧onald without a mother鈥�; eadar-dhealaichte bho na taighean daingnichte: different from the fortified houses.
Puing-ch脿nain na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach: gun robh e air a chur a-mach 脿s an Eaglais buileach glan: that he was completely thrown out of the Church. Buileach means 鈥榗omplete, entire鈥� and, although an adjective, can be used in an adverbial sense 鈥� buileach and gu buileach can both mean 鈥榗ompletely, fully, entirely鈥�. If you want to emphasise the completeness of the matter in hand, you can add glan (which also means 鈥榗ompletely鈥� in an idiomatic sense). Buileach glan is often used at the end of a phrase to mean 鈥榗ompletely, totally, absolutely鈥�. Chaidh iad a-mach air a ch猫ile buileach glan 鈥�they had a total fall out鈥�.
Gn脿thas-cainnt na Litreach
Gn脿thas-cainnt na Litreach: Chaidh e fh猫in agus an Eaglais a-mach air a ch猫ile gu salach: he and the Church fell out with each other completely (similar to buileach glan above but extremely negative).
Broadcast
- Sun 22 Sep 2024 13:55成人快手 Radio nan G脿idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.