Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1274
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamhh 1274. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.
Last on
Sun 17 Dec 2023
13:55
成人快手 Radio nan G脿idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 970
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1274
Duration: 05:00
Litir 1274: D霉ghall Bochanan ann an Raineach (1)
Dh鈥檌nns mi dhuibh mu-thr脿th mun bh脿rd agus sgoilear G脿idhlig, D霉ghall Bochanan. Rinn mi sreath chunntasan mun duine ann an Litrichean sia ceud, caogad 鈥檚 a ceithir (654) gu sia ceud, caogad 鈥檚 a h-ochd (658). Chaochail Bochanan aig aois caogad 鈥檚 a dh脿 (52) ann an seachd ceud deug, seasgad 鈥檚 a h-ochd (1768). Bha e an s脿s gu m貌r ann a bhith ag eadar-theangachadh an Tiomnaidh Nuaidh gu G脿idhlig.聽
Bu toigh leam a dhol air ais a choimhead air D霉ghall a-rithist anns an Litir seo. Tha mi air a bhith a鈥� toirt s霉il air leabhar mu sg矛re Raineach ann an Siorrachd Pheairt. Chaidh 鈥楽chiehallion鈥� fhoillseachadh ann an naoi ceud deug 鈥檚 a c貌ig (1905). B鈥� e am ministear ann an Ceann Loch Raineach, an t-Urr. Iain Mac na Ce脿rdaich, a sgr矛obh an leabhar.聽
Ged a rugadh D霉ghall anns an Iomaire Riabhach no Strathyre, faisg air Both Chuidir, chaidh e a theagasg ann an Raineach. Bha gr脿dh m貌r aig daoine air anns an d脿 sg矛re. Feumaidh sinn cuimhneachadh gun robh a鈥� Gh脿idhlig l脿idir ann an Siorrachd Pheairt agus Na Tr貌isichean aig an 脿m sin.聽
Tha Mgr Mac na Ce脿rdaich ag innse dhuinn nach b鈥� urrainn duine na b鈥� fhe脿rr fhaighinn mar mhaighstir-sgoile ann an Raineach. Bha a鈥� Gh脿idhlig aig D霉ghall s脿r-mhath, mar a bha a chuid Beurla. Agus bha e a鈥� cur s霉im anns na sgoilearan aige. Bha e na mhaighstir-sgoile ann an Raineach airson seachd bliadhn鈥� deug. Airson tr矛 bliadhn鈥� deug dhiubh sin bha e anns an sgoil ann an Druim a鈥� Chaisteil, sear air Loch Raineach. An uair sin, bha e ann an Ceann Loch Raineach airson ceithir bliadhna.
Nuair a nochd e ann an Druim a鈥� Chaisteil an toiseach, b鈥� e a鈥� chiad rud a rinn e gun deach e a thadhal air a h-uile p脿rant anns a鈥� che脿rnaidh. Dh鈥檌arr e orra an cuid cloinne a chur don sgoil. Cha do dh鈥檃ontaich a h-uile p脿rant sin a dh猫anamh. Ach fhuair D霉ghall sgoilearan gu le貌r 鈥� balaich agus clann-nighean.聽
Bha G脿idhlig a-mh脿in aig a h-uile sgoilear aige. Cha robh Beurla aig gin aca. Th貌isich D霉ghall air Beurla a theagasg tro mheadhan na G脿idhlig. Chomharraich e gach rud anns an t-se貌mar-sgoile agus rinn e cinnteach gun robh fios aig a鈥� chloinn d猫 a鈥� Gh脿idhlig a bh鈥� orra. An uair sin thug e a鈥� Bheurla dhaibh air an son.聽
Chruthaich D霉ghall seantansan beaga ann an G脿idhlig agus dh鈥檌arr e air na sgoilearan an eadar-theangachadh gu Beurla. Cha robh iad a鈥� sgr矛obhadh nam faclan an toiseach. Bhiodh sgilean sgr矛obhaidh a鈥� tighinn na b鈥� fhaide air adhart.聽
Bha an t-oideachadh gu l猫ir d脿-ch脿nanach. Gach rud a rinn na sgoilearan ann an G脿idhlig, bha aca ri eadar-theangachadh gu Beurla. Mar an ceudna, an rathad eile. Gach rud a bha iad a鈥� d猫anamh ann am Beurla, bha aca ri eadar-theangachadh gu G脿idhlig.
Bha iad ag ionnsachadh cunntadh anns an d脿 ch脿nan. Agus, leis nach robh eadar-theangachadh dhen Bh矛oball ann aig an 脿m, bhiodh iad a鈥� leughadh a鈥� Bh矛obaill ann am Beurla agus ga eadar-theangachadh gu G脿idhlig Siorrachd Pheairt.
Thathar ag innse dhuinn gun robh D霉ghall rudeigin cruaidh anns an t-se貌mar-oideachaidh ach gum biodh e a鈥� falbh a-mach a chluich cuide ris a鈥� chloinn anns an raon-chluiche. Mar sin, bha a鈥� chlann gu math measail air. Bidh tuilleadh agam mu Dh霉ghall Bochanan ann an Raineach an-ath-sheachdain.
Bu toigh leam a dhol air ais a choimhead air D霉ghall a-rithist anns an Litir seo. Tha mi air a bhith a鈥� toirt s霉il air leabhar mu sg矛re Raineach ann an Siorrachd Pheairt. Chaidh 鈥楽chiehallion鈥� fhoillseachadh ann an naoi ceud deug 鈥檚 a c貌ig (1905). B鈥� e am ministear ann an Ceann Loch Raineach, an t-Urr. Iain Mac na Ce脿rdaich, a sgr矛obh an leabhar.聽
Ged a rugadh D霉ghall anns an Iomaire Riabhach no Strathyre, faisg air Both Chuidir, chaidh e a theagasg ann an Raineach. Bha gr脿dh m貌r aig daoine air anns an d脿 sg矛re. Feumaidh sinn cuimhneachadh gun robh a鈥� Gh脿idhlig l脿idir ann an Siorrachd Pheairt agus Na Tr貌isichean aig an 脿m sin.聽
Tha Mgr Mac na Ce脿rdaich ag innse dhuinn nach b鈥� urrainn duine na b鈥� fhe脿rr fhaighinn mar mhaighstir-sgoile ann an Raineach. Bha a鈥� Gh脿idhlig aig D霉ghall s脿r-mhath, mar a bha a chuid Beurla. Agus bha e a鈥� cur s霉im anns na sgoilearan aige. Bha e na mhaighstir-sgoile ann an Raineach airson seachd bliadhn鈥� deug. Airson tr矛 bliadhn鈥� deug dhiubh sin bha e anns an sgoil ann an Druim a鈥� Chaisteil, sear air Loch Raineach. An uair sin, bha e ann an Ceann Loch Raineach airson ceithir bliadhna.
Nuair a nochd e ann an Druim a鈥� Chaisteil an toiseach, b鈥� e a鈥� chiad rud a rinn e gun deach e a thadhal air a h-uile p脿rant anns a鈥� che脿rnaidh. Dh鈥檌arr e orra an cuid cloinne a chur don sgoil. Cha do dh鈥檃ontaich a h-uile p脿rant sin a dh猫anamh. Ach fhuair D霉ghall sgoilearan gu le貌r 鈥� balaich agus clann-nighean.聽
Bha G脿idhlig a-mh脿in aig a h-uile sgoilear aige. Cha robh Beurla aig gin aca. Th貌isich D霉ghall air Beurla a theagasg tro mheadhan na G脿idhlig. Chomharraich e gach rud anns an t-se貌mar-sgoile agus rinn e cinnteach gun robh fios aig a鈥� chloinn d猫 a鈥� Gh脿idhlig a bh鈥� orra. An uair sin thug e a鈥� Bheurla dhaibh air an son.聽
Chruthaich D霉ghall seantansan beaga ann an G脿idhlig agus dh鈥檌arr e air na sgoilearan an eadar-theangachadh gu Beurla. Cha robh iad a鈥� sgr矛obhadh nam faclan an toiseach. Bhiodh sgilean sgr矛obhaidh a鈥� tighinn na b鈥� fhaide air adhart.聽
Bha an t-oideachadh gu l猫ir d脿-ch脿nanach. Gach rud a rinn na sgoilearan ann an G脿idhlig, bha aca ri eadar-theangachadh gu Beurla. Mar an ceudna, an rathad eile. Gach rud a bha iad a鈥� d猫anamh ann am Beurla, bha aca ri eadar-theangachadh gu G脿idhlig.
Bha iad ag ionnsachadh cunntadh anns an d脿 ch脿nan. Agus, leis nach robh eadar-theangachadh dhen Bh矛oball ann aig an 脿m, bhiodh iad a鈥� leughadh a鈥� Bh矛obaill ann am Beurla agus ga eadar-theangachadh gu G脿idhlig Siorrachd Pheairt.
Thathar ag innse dhuinn gun robh D霉ghall rudeigin cruaidh anns an t-se貌mar-oideachaidh ach gum biodh e a鈥� falbh a-mach a chluich cuide ris a鈥� chloinn anns an raon-chluiche. Mar sin, bha a鈥� chlann gu math measail air. Bidh tuilleadh agam mu Dh霉ghall Bochanan ann an Raineach an-ath-sheachdain.
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: D霉ghall Bochanan: Dugald Buchanan; an t-Urramach Iain Mac na Ce脿rdaich: the Rev John Sinclair; Both Chuidir: Balquhidder; Druim a鈥� Chaisteil: Drumchastle; Ceann Loch Raineach: Kinloch Rannoch; oideachadh: instruction; cunntadh: counting.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: ann a bhith ag eadar-theangachadh an Tiomnaidh Nuaidh: in translating the New Testament; bha gr脿dh m貌r aig daoine air anns an d脿 sg矛re: people in both areas loved him; feumaidh sinn cuimhneachadh: we must remember; gun robh a鈥� Gh脿idhlig l脿idir ann an Siorrachd Pheairt agus Na Tr貌isichean aig an 脿m sin: that the Gaelic language was strong in Perthshire and the Trossachs at that time; nach b鈥� urrainn duine na b鈥� fhe脿rr fhaighinn mar mhaighstir-sgoile ann an Raineach: that it wouldn鈥檛 have been possible to get a better man as a schoolmaster in Rannoch; bha e a鈥� cur s霉im anns na sgoilearan aige: he respected his pupils; b鈥� e a鈥� chiad rud a rinn e: the first thing he did was; gun deach e a thadhal air a h-uile p脿rant anns a鈥� che脿rnaidh: that he went to visit every parent in the area; dh鈥檌arr e orra an cuid cloinne a chur don sgoil: he asked them to send their children to the school; balaich agus clann-nighean: boys and girls; cha robh Beurla aig gin aca: none of them spoke English; chomharraich e gach rud anns an t-se貌mar-sgoile: he pointed out everything in the schoolroom; dh鈥檌arr e air na sgoilearan an eadar-theangachadh gu Beurla: he asked the pupils to translate them into English; bhiodh sgilean sgr矛obhaidh a鈥� tighinn na b鈥� fhaide air adhart: writing skills would come at a later stage; bhiodh iad a鈥� leughadh a鈥� Bh矛obaill ann am Beurla agus ga eadar-theangachadh gu G脿idhlig Siorrachd Pheairt: they would be reading the Bible in English and translating it into Perthshire Gaelic; thathar ag innse dhuinn gun robh D霉ghall rudeigin cruaidh: we are told that Dugald was a bit strict; a鈥� falbh a-mach a chluich anns an raon-chluiche: going out to play in the playground; bha a鈥� chlann gu math measail air: the children were very respectful of him.
Puing-ch脿nain na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach: Bha a鈥� Gh脿idhlig aig D霉ghall s脿r-mhath, mar a bha a chuid Beurla: Dugald鈥檚 Gaelic was excellent as was his English. Cuid here refers to his own particular command of the language. A chuid mhac = 鈥�his (particular) sons鈥�. A cuid mhac = 鈥�her (particular) sons鈥�. Dwelly鈥檚 dictionary gives a good account of 鈥榗耻颈诲鈥� and its various meanings and uses.
Gn脿thas-cainnt na Litreach
Gn脿thas-cainnt na Litreach: Mar an ceudna, an rathad eile: likewise, the other way.
Broadcast
- Sun 17 Dec 2023 13:55成人快手 Radio nan G脿idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.