Main content
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1265
Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1265. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.
Last on
Sun 15 Oct 2023
13:55
成人快手 Radio nan G脿idheal
More episodes
Corresponding Litir Bheag
An Litir Bheag 961
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 1265
Duration: 05:00
Litir 1265: Alasdair III, R矛gh na h-Alba (2)
An t-seachdain sa chaidh, bha mi ag innse dhuibh mun bhanais aig Alasdair III, R矛gh na h-Alba, ann an d脿 cheud deug, caogad 始s a h-aon (1251). Cha robh e ach deich bliadhna a dh鈥檃ois.聽
Bha Eanraig III, R矛gh Shasainn, a鈥� feuchainn ri buaidh a thoirt air riaghladh na h-Alba 鈥� a bha fo th脿naisteachd, no comhairle riaghlaidh. Nuair a bha Alasdair ceithir-deug, dh鈥檃ontaich e ri ballrachd na comhairle a bha a鈥� s脿sachadh Eanraig. Bhiodh an t-aonta sin a鈥� ruith airson seachd bliadhna, gus an robh Alasdair na inbheach aig aois bliadhna air fhichead.
Mus do r脿inig e an aois sin, ge-t脿, chaidh Alasdair agus a bhean, Mairead, air turas a Shasainn airson tadhal air a鈥� ch霉irt r矛oghail. Bhiodh cothrom aig Mairead cuideachd tadhal air a p脿rantan 鈥� an R矛gh agus a鈥� Bhanrigh 鈥� ann am Windsor. Bha Mairead an d霉il leanabh mus do dh鈥檉h脿g i Alba. Sgr矛obh Eanraig litir gu Alasdair, a鈥� gealltainn gum biodh iad uile, agus an leanabh, saor a dhol dhachaigh an d猫idh an turais. Eadhon nam faigheadh Alasdair b脿s, bhiodh an leanabh saor a dhol a dh鈥橝lba.
Dh鈥檉halbh Alasdair dhachaigh, a鈥� f脿gail a mhn脿 ann am Windsor. Rugadh leanabh-nighinne an sin air an ochdamh latha fichead dhen Ghearran, d脿 cheud deug, seasgad 始s a h-aon (1261). Chuireadh Mairead oirre mar ainm.聽
Nuair a r脿inig Alasdair aois bliadhna air fhichead, thuirt e gun robh e a鈥� dol a leantainn air obair athar ann a bhith a鈥� toirt nan Eilean Siar air ais fo smachd C霉irt R矛oghail na h-Alba. Na aghaidh bha R矛gh Nirribhidh, H谩kon IV, a bha airson na h-Eileanan Siar a chumail fo a smachd fh猫in 鈥� a bharrachd air Eilean Mhanainn agus d霉thchannan eile ann an ceann an iar-thuath na h-Alba.
Bha H谩kon am measg nan r矛ghrean a bu chumhachdaiche a bha riamh aig Nirribhidh. Bha e air a bhith air an r矛gh-chathair airson c貌rr is ceathrad bliadhna. Bha cabhlach m貌r, cumhachdach aige. Bha e e貌lach air a鈥� Ph脿p agus air 脤mpire Naomh na R貌imhe, a bharrachd air r矛ghrean is ceannardan air feadh na Roinn E貌rpa.
Ach cha robh Alasdair gann de mhisneachd. Chuir e fios gu H谩kon gun robh e ag iarraidh eileanan taobh siar na h-Alba a bhith fo smachd R矛gh na h-Alba. Dhi霉lt H谩kon an tagradh. Thug Iarla Rois ionnsaigh mharbhtach air coimhearsnachd anns an Eilean Sgitheanach. Bha e ag obair 脿s leth R矛gh Alasdair. Chaidh aithris mun ch霉is gu ruige H谩kon ann am Bergen.
Bha feadhainn eile ag obair 脿s leth Alasdair ann an Earra-Gh脿idheal cuideachd. Dh鈥檉heuch Eanraig, R矛gh Shasainn, ris an d脿 thaobh a thoirt gu r猫ite. Sgr矛obh e gu H谩kon agus Alasdair, ag iarraidh orra gun a dhol gu cogadh.
Ge-t脿, bha a鈥� ch霉is air a dhol ro fhada. Chan e a-mh脿in gun robh Alba a鈥� toirt d霉bhlan do Nirribhidh, aig 脿m nuair a bha an r矛oghachd Lochlannach aig 脿irde a cumhachd, ach bha Alasdair a鈥� toirt d霉bhlan pearsanta do H谩kon cuideachd. Dh鈥櫭瞨daich H谩kon gum biodh cabhlach m貌r, cumhachdach air a chur ri ch猫ile airson ionnsaigh a thoirt air cabhlach na h-Alba.
Thairis air a鈥� gheamhradh ann an d脿 cheud deug, seasgad 始s a dh脿, agus seasgad 始s a tr矛 (1262-3), chaidh an cabhlach Lochlannach a chur ri ch猫ile. Bhiodh e a鈥� coinneachadh ri cabhlach na h-Alba an ceann grunn mh矛osan faisg air an Leargaidh Ghallda.聽
Bha Eanraig III, R矛gh Shasainn, a鈥� feuchainn ri buaidh a thoirt air riaghladh na h-Alba 鈥� a bha fo th脿naisteachd, no comhairle riaghlaidh. Nuair a bha Alasdair ceithir-deug, dh鈥檃ontaich e ri ballrachd na comhairle a bha a鈥� s脿sachadh Eanraig. Bhiodh an t-aonta sin a鈥� ruith airson seachd bliadhna, gus an robh Alasdair na inbheach aig aois bliadhna air fhichead.
Mus do r脿inig e an aois sin, ge-t脿, chaidh Alasdair agus a bhean, Mairead, air turas a Shasainn airson tadhal air a鈥� ch霉irt r矛oghail. Bhiodh cothrom aig Mairead cuideachd tadhal air a p脿rantan 鈥� an R矛gh agus a鈥� Bhanrigh 鈥� ann am Windsor. Bha Mairead an d霉il leanabh mus do dh鈥檉h脿g i Alba. Sgr矛obh Eanraig litir gu Alasdair, a鈥� gealltainn gum biodh iad uile, agus an leanabh, saor a dhol dhachaigh an d猫idh an turais. Eadhon nam faigheadh Alasdair b脿s, bhiodh an leanabh saor a dhol a dh鈥橝lba.
Dh鈥檉halbh Alasdair dhachaigh, a鈥� f脿gail a mhn脿 ann am Windsor. Rugadh leanabh-nighinne an sin air an ochdamh latha fichead dhen Ghearran, d脿 cheud deug, seasgad 始s a h-aon (1261). Chuireadh Mairead oirre mar ainm.聽
Nuair a r脿inig Alasdair aois bliadhna air fhichead, thuirt e gun robh e a鈥� dol a leantainn air obair athar ann a bhith a鈥� toirt nan Eilean Siar air ais fo smachd C霉irt R矛oghail na h-Alba. Na aghaidh bha R矛gh Nirribhidh, H谩kon IV, a bha airson na h-Eileanan Siar a chumail fo a smachd fh猫in 鈥� a bharrachd air Eilean Mhanainn agus d霉thchannan eile ann an ceann an iar-thuath na h-Alba.
Bha H谩kon am measg nan r矛ghrean a bu chumhachdaiche a bha riamh aig Nirribhidh. Bha e air a bhith air an r矛gh-chathair airson c貌rr is ceathrad bliadhna. Bha cabhlach m貌r, cumhachdach aige. Bha e e貌lach air a鈥� Ph脿p agus air 脤mpire Naomh na R貌imhe, a bharrachd air r矛ghrean is ceannardan air feadh na Roinn E貌rpa.
Ach cha robh Alasdair gann de mhisneachd. Chuir e fios gu H谩kon gun robh e ag iarraidh eileanan taobh siar na h-Alba a bhith fo smachd R矛gh na h-Alba. Dhi霉lt H谩kon an tagradh. Thug Iarla Rois ionnsaigh mharbhtach air coimhearsnachd anns an Eilean Sgitheanach. Bha e ag obair 脿s leth R矛gh Alasdair. Chaidh aithris mun ch霉is gu ruige H谩kon ann am Bergen.
Bha feadhainn eile ag obair 脿s leth Alasdair ann an Earra-Gh脿idheal cuideachd. Dh鈥檉heuch Eanraig, R矛gh Shasainn, ris an d脿 thaobh a thoirt gu r猫ite. Sgr矛obh e gu H谩kon agus Alasdair, ag iarraidh orra gun a dhol gu cogadh.
Ge-t脿, bha a鈥� ch霉is air a dhol ro fhada. Chan e a-mh脿in gun robh Alba a鈥� toirt d霉bhlan do Nirribhidh, aig 脿m nuair a bha an r矛oghachd Lochlannach aig 脿irde a cumhachd, ach bha Alasdair a鈥� toirt d霉bhlan pearsanta do H谩kon cuideachd. Dh鈥櫭瞨daich H谩kon gum biodh cabhlach m貌r, cumhachdach air a chur ri ch猫ile airson ionnsaigh a thoirt air cabhlach na h-Alba.
Thairis air a鈥� gheamhradh ann an d脿 cheud deug, seasgad 始s a dh脿, agus seasgad 始s a tr矛 (1262-3), chaidh an cabhlach Lochlannach a chur ri ch猫ile. Bhiodh e a鈥� coinneachadh ri cabhlach na h-Alba an ceann grunn mh矛osan faisg air an Leargaidh Ghallda.聽
Faclan na Litreach
Faclan na Litreach: Alasdair III: Alexander III; inbheach: adult; leanabh-nighinne: baby girl; obair athar: his father鈥檚 work; Nirribhidh: Norway; Iarla Rois: Earl of Ross; ionnsaigh mharbhtach: deadly attack; 脿s leth: on behalf of; Earra-Gh脿idheal: Argyll; d霉bhlan: challenge; an Leargaidh Ghallda: Largs.
Abairtean na Litreach
Abairtean na Litreach: a bha fo th脿naisteachd, no comhairle riaghlaidh: that was under a regency or governing council; dh鈥檃ontaich e ri ballrachd na comhairle a bha a鈥� s脿sachadh Eanraig: he agreed to a council membership that was satisfying Henry; bha Mairead an d霉il leanabh mus do dh鈥檉h脿g i Alba: Mairead was expecting a child before she left Scotland; a鈥� gealltainn gum biodh iad saor a dhol dhachaigh: promising that they would be free to go home; eadhon nam faigheadh Alasdair b脿s: even if Alasdair were to die; air an ochdamh latha fichead dhen Ghearran: on 28 February; chuireadh Mairead oirre mar ainm: she was named Margaret; ann a bhith a鈥� toirt nan Eilean Siar air ais fo smachd C霉irt R矛oghail na h-Alba: in returning the Wester Isles to the control of the Scottish Court; a bharrachd air Eilean Mhanainn agus d霉thchannan eile ann an ceann an iar-thuath na h-Alba: in addition to the Isle of Man and other countries in the north-west of Scotland; am measg nan r矛ghrean a bu chumhachdaiche: among the most powerful kings; bha e e貌lach air a鈥� Ph脿p agus air 脤mpire Naomh na R貌imhe: he knew the Pope and the Holy Roman Emperor; cha robh Alasdair gann de mhisneachd: Alexander did not lack courage; gu ruige H谩kon ann am Bergen: to H谩kon in Bergen; dh鈥檉heuch Eanraig, R矛gh Shasainn, ris an d脿 thaobh a thoirt gu r猫ite: Henry, the King of England, tried to bring both sides to an accommodation; ag iarraidh orra gun a dhol gu cogadh: wanting them not to go to war; aig 脿irde a cumhachd: at the height of its [her] power; thairis air a鈥� gheamhradh: over the winter.
Puing-ch脿nain na Litreach
Puing-ch脿nain na Litreach: a鈥� f脿gail a mhn脿 ann am Windsor: leaving his wife in Windsor. The possessive article a works like a definite article (a鈥�) grammatically so the rule of a noun commanded by a verbal noun (a鈥� f脿gail) going into the genitive case fully applies. The genitive singular of bean 鈥�wife鈥� is 尘苍脿 (the word declines irregularly). It is lenited by the possessive masculine third person possessive article (pronoun).
Gn脿thas-cainnt na Litreach
Gn脿thas-cainnt na Litreach: aig aois bliadhna air fhichead: at the age of 21 years.
Broadcast
- Sun 15 Oct 2023 13:55成人快手 Radio nan G脿idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.