Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1174

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1174. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 19 Jan 2022 22:30

Clip

Litir 1174: Leabhar Dh猫ir (1)

Tha an Litir air a bhith a鈥� dol fad c貌rr is d脿 bhliadhna fichead agus bha mi deimhinne gun robh mi air sgr矛obhadh mu Leabhar Dh猫ir innte gu tric. No co-dhi霉 corra uair. Chuir e iongnadh orm nuair a rinn mi rannsachadh. Fhuair mi a-mach nach robh mi air sgr矛obhadh air a鈥� chuspair sin ach aon turas a-mh脿in 鈥� air ais aig an toiseach ann an Litir 4.

Tha mi a鈥� dol a chur sin ceart an-dr脿sta fh猫in. Seo agaibh beachd air Leabhar Dh猫ir, The Book of Deer, aig Uilleam MacBh脿tair. Bha MacBh脿tair na 脌rd-ollamh anns na c脿nanan Ceilteach ann an Oilthigh Dh霉n 脠ideann. Seo na sgr矛obh e 鈥� ann an G脿idhlig.

鈥業s i seo a鈥� Gh脿idhlig as sine a tha againn an Albainn, agus air an adhbhar sin a-mh脿in tha i airidh air gach urram uainn. Ach a bharrachd air sin tha an leabhar a鈥� cur m貌ran solais air seann eachdraidh na d霉thcha agus na h-eaglaise.鈥�

Anns an leabhar Rosg G脿idhlig, a chaidh fhoillseachadh an toiseach o chionn c貌rr is ceud bliadhna, tha MacBh脿tair ag r脿dh seo: 鈥楤huineadh Leabhar Dh猫ir do Mhanachainn Dh猫ir am Buchan, a chaidh a shuidheachadh, a r猫ir aithris an leabhair fh猫in, le Colum Cille agus le Drostan. Anns an leabhar tha an soisgeul a r猫ir E貌in agus cuid de na soisgeulan eile an Laidinn ach air tr矛 no ceithir duilleagan agus air oir dhuilleagan eile gheibhear air a sgr矛obhadh anns an t-seann Gh脿idhlig eachdraidh no beul-aithris air suidheachadh na manachainne agus cuimhneachain air tiodhlaicean a rinneadh dhi le tighearnan na d霉thcha.鈥�

Thuig Mac Bh脿tair gu h-iomlan cho cudromach 始s a bha Leabhar Dh猫ir ann an eachdraidh na h-Alba agus ann an dualchas nan G脿idheal. Bha a鈥� Gh脿idhlig ann air a sgr矛obhadh anns an d脿rna linn deug. Chaidh an stuth fhoillseachadh anns an naoidheamh linn deug. Agus thug an sgoilear Alasdair Mac Bheathain s霉il gheur air. Sgr矛obh e mu dheidhinn anns na Transactions aig Comunn G脿idhlig Inbhir Nis.

Tha mi a鈥� dol a leughadh dhuibh a鈥� chiad earrainn de na notaichean G脿idhlig ann an Leabhar Dh猫ir. 始S d貌cha gum bu ch貌ir dhomh innse dhuibh c脿鈥� bheil D猫ir. Tha e anns an ear-thuath, faisg air Obar Dheathain. Bha seann abaid an sin. Am measg a h-uile c脿il eile, tha an leabhar a鈥� cur nar cuimhne gun robh G脿idhlig ga bruidhinn uaireigin anns an ear-thuath.

Tha toiseach a鈥� chunntais ag innse dhuinn mar a fhuair D猫ir ainm, co-dhi霉 a r猫ir beul-aithris. Thig sinn gu sin an-ath-sheachdain. Ach bu ch貌ir rudeigin a r脿dh mun dithis charactaran a nochdas anns a鈥� chiad sheantans. 始S e a鈥� chiad fhear Calum Cille no Colum Cille. Tha fios agaibh uile c貌 th鈥� ann, tha mi an d霉il 鈥� seann aba Eilean 脤.

始S e an d脿rna fear naomh air an robh Drostan 鈥� Drostan mac Chosgraich. B鈥� e dalta aig Calum Cille a bh鈥� ann an Drostan. Ged a bhiomaid a鈥� ciallachadh le dalta an-diugh 鈥�foster child鈥� no 鈥�stepchild鈥�, 始s d貌cha gun robh e a鈥� ciallachadh neach-leantainn no 鈥�disciple鈥� cuideachd anns an t-seann aimsir. An-ath-sheachdain, bheir sinn s霉il air an teacsa.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Leabhar Dh猫ir: The Book of Deer; Uilleam MacBh脿tair: William (J) Watson; 脌rd-ollamh: Professor; rosg: prose; manachainn: monastery; Alasdair Mac Bheathain: Alexander Macbain.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Tha an Litir air a bhith a鈥� dol fad c貌rr is d脿 bhliadhna fichead: the Litir has been going for over 22 years; bha mi deimhinne gun robh mi air sgr矛obhadh mu Leabhar Dh猫ir innte gu tric: I was certain that I had written about the Book of Deer in it often; ach aon turas a-mh脿in: except only one occasion; air an adhbhar sin: for that reason; tha i airidh air gach urram uainn: it is worthy of every respect from us; tha an leabhar a鈥� cur m貌ran solais air seann eachdraidh na d霉thcha agus na h-eaglaise: the book casts much light on the old history of the country and of the church; an soisgeul a r猫ir E貌in: the gospel according to St John; air oir dhuilleagan eile: on the margin of other pages; suidheachadh na manachainne: the establishment of the monastery; tiodhlaicean a rinneadh dhi le tighearnan na d霉thcha: gifts given to it by the lords of the country; thuig X gu h-iomlan cho cudromach 始s a bha Y: X understood completely how important Y was; air a sgr矛obhadh anns an d脿rna linn deug: written in the 12th century; 始s d貌cha gum bu ch貌ir dhomh innse dhuibh c脿鈥� bheil D猫ir: perhaps I should tell you where Deer is; gun robh G脿idhlig ga bruidhinn uaireigin anns an ear-thuath: that Gaelic was once spoken in the north-east; mun dithis charactaran a nochdas anns a鈥� chiad sheantans: about the two characters who appear in the first sentence; ged a bhiomaid a鈥� ciallachadh: although we would mean.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: a鈥� Gh脿idhlig as sine a tha againn an Albainn: the oldest Gaelic that we have in Scotland. Today, we would generally write ann an Alba for 鈥榠n Scotland鈥� but in speech ann an is often reduced to an. As (ann) an is a preposition, the feminine noun Alba (historically Albann) is in its dative form in this phrase and thus slenderised, giving us Albainn. This form is only occasionally heard in modern usage, at least outside Argyll, except in Nova Scotia where it remains active. You might hear (ann) an Albainn Nuaidh rather than (ann) an Alba Nuadh, with the adjective nuadh 鈥榥ew鈥� also slenderised. In the text an Laidinn 鈥榠n Latin鈥� demonstrates the model, with the feminine noun Laideann in a slenderised form.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: gheibhear air a sgr矛obhadh anns an t-seann Gh脿idhlig: [it] will be found written in old Gaelic.

Broadcasts

  • Sun 16 Jan 2022 14:55
  • Wed 19 Jan 2022 22:30

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast