Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1123

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1123. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 27 Jan 2021 23:00

Clip

Litir 1123: Iseabail Gowdie (1)

Bha mi faisg air Allt 脠ireann c貌mhla ri caraid o chionn ghoirid. Tha Allt 脠ireann faisg air Inbhir Narann, sear air Inbhir Nis. Bha cath ainmeil an sin 鈥� Bl脿r Allt 脠ireann 鈥� ann an sia ceud deug, ceathrad 始s a c貌ig (1645). Chaidh mi fh矛n 始s mo charaid seachad air bl脿r a鈥� chatha, ge-t脿, agus lean sinn oirnn.听

Bha sinn ann an c脿raichean eadar-dhealaichte air s脿illibh a鈥� chor貌na-bh矛orais. Gu h-obann, chuir mo charaid an taisbeanair cl矛 aige air, agus stad e ri taobh achadh. Stad mi fh矛n air a ch霉laibh.

Nuair a bha sinn a-mach 脿s na carbadan, chomharraich mo charaid tom beag ceud meatair air falbh. Bha beagan chraobhan a鈥� f脿s air. 鈥楽in agad tom,鈥� thuirt e, 鈥榝ar an do dhanns Iseabail Gowdie leis na s矛thichean.鈥�

鈥業seabail c貌?鈥� arsa mise.

鈥業seabail Gowdie,鈥� fhreagair e. 鈥楢gus coimhead air a鈥� chnoc ud thall鈥�. Mu mh矛le air falbh bhuainn, bha cnoc eile le craobhan air. 鈥楽iud agad an t-脿ite,鈥� thuirt e, 鈥榝ar an deach a cur gu b脿s.鈥櫬�

鈥楳a-th脿,鈥� arsa mise, 鈥榠nns dhomh a h-eachdraidh!鈥�

Bha Iseabail Gowdie be貌 anns an t-seachdamh linn deug. Thathar a鈥� smaoineachadh gum buineadh i a dh鈥橝llt 脠ireann no baile eile faisg air. Ph貌s i fear John Gilbert agus bha iad a鈥� fuireach c貌mhla aig Loch Laoigh faisg air Inbhir Narann. Nise, 始s e st貌iridh nam bana-bhuidsichean a chaidh a chur gu b脿s t猫 de na caibideilean as miosa ann an eachdraidh na h-Alba. Gu tric, cha robh anns na 鈥榖ana-bhuidsichean鈥� ach boireannaich a bha ri sl脿nachadh. Bha na thachair dhaibh maslach.听

Anns an t-siathamh linn deug, chaidh c霉isean bhuaithe a thaobh buidseachd ann an Alba. Thachair an aon rud ri linn R矛gh Eanraig VIII ann an Sasainn. Ann an c貌ig ceud deug, seasgad 始s a tr矛 (1563), chaidh achd tro Ph脿rlamaid na h-Alba 鈥� Achd Buidseachd na h-Alba. As d猫idh sin, nam biodh cuideigin ciontach de bhith an s脿s ann am buidseachd, dh鈥檉haodadh e 鈥� no gu tric i 鈥� a bhith air a chur 鈥� no air a cur 鈥� gu b脿s.听

Anns na naochadan dhen linn sin, dh鈥檉h脿s gnothaichean na bu mhiosa. Bha c霉isean c霉irte m貌ra ann am Bearaig a Tuath ann an Lodainn. Bha iad ainmeil oir bha an R矛gh 鈥� Seumas VI 鈥� an s脿s annta. Bha Seumas air Bana-phrionnsa Anna na Danmhairg a ph貌sadh thall anns an Danmhairg, ged nach robh e fh猫in an l脿thair. Bha fear eile ga riochdachadh aig a鈥� bhanais.

Dh鈥檉heuch Anna grunn tursan ri se貌ladh a-null a dh鈥橝lba. Gach turas dh鈥櫭╥rich stoirm no thachair rudeigin eile. Mu dheireadh, dh鈥檉huirich i ann an Oslo airson a鈥� gheamhraidh. Ach cha robh Seumas riaraichte le sin. Chaidh e fh猫in a-null a dh鈥橭slo aig toiseach a鈥� gheamhraidh agus chuir e seachad an geamhradh an sin. She貌l an R矛gh 始s a鈥� Bhanrigh 霉r a dh鈥橝lba as t-earrach.

Bha na D脿naich agus na h-Albannaich m矛-thoilichte mun d脿il. Chuala iad aithrisean air buidseachd, an d脿 chuid ann an Copenhagen agus Bearaig a Tuath. Aig an 脿m sin, bha m貌ran a鈥� creidsinn gun robh cumhachd aig bana-bhuidsichean stoirmean a chruthachadh agus soithichean a chur fodha. Agus ch矛 sinn na thachair ann am Bearaig a Tuath anns an ath Litir.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Allt 脠ireann: Auldearn; Inbhir Narann: Nairn; cath: battle; air a ch霉laibh: behind him; Loch Laoigh: Loch Loy [at one time 鈥楲och Lee鈥橾; Achd Buidseachd na h-Alba: The Scottish Witchcraft Act.听

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: beagan chraobhan: a few trees; ann an c脿raichean eadar-dhealaichte air s脿illibh a鈥� chor貌na-bh矛orais: in separate cars because of the coronavirus; chuir mo charaid an taisbeanair cl矛 aige air: my friend put on his left-hand indicator; tom far an do dhanns Iseabail Gowdie leis na s矛thichean: a hillock where Isobel Gowdie danced with the fairies; far an deach a cur gu b脿s: where she was put to death; inns dhomh a h-eachdraidh: tell me her story; t猫 na caibideilean as miosa: one of the worst chapters; boireannaich a bha ri sl脿nachadh n脿darrach: women who were involved in natural healing; chaidh c霉isean bhuaithe: matters deteriorated; ri linn R矛gh Eanraig VIII: at the time of King Henry VIII; bha c霉isean c霉irte m貌ra ann am Bearaig a Tuath ann an Lodainn: there were major court cases in North Berwick in Lothian; an s脿s annta: involved in them; bha Seumas air Bana-phrionnsa Anna na Danmhairg a ph貌sadh: James had married Princess Ann of Denmark; ged nach robh e fh猫in an l脿thair: although he himself was not present; ga riochdachadh aig a鈥� bhanais: representing him at the wedding; dh鈥檉heuch Anna grunn tursan ri se貌ladh a-null: Anna tried several times to sail over; chuir e seachad an geamhradh: he spent the winter; aithrisean air buidseachd, an d脿 chuid ann an X agus Y: reports on witchcraft, both in X and Y; gun robh cumhachd aig bana-bhuidsichean stoirmean a chruthachadh agus soithichean a chur fodha: that witches had the power to create storms and sink ships.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: dh鈥檉haodadh e 鈥� no gu tric i 鈥� a bhith air a chur 鈥� no air a cur 鈥� gu b脿s: he 鈥� or often she 鈥� could be put to death (both gender forms). Gender remains an important consideration in Gaelic (all nouns are either masculine or feminine), and given that women in particular suffered under the witchcraft laws, the distinction is here justified. But note that, as in English, non gender-specific usages referring to humans are become increasingly common. We have no neuter singular pronoun so we tend to use iad 鈥榯hey鈥� instead (as in English). Instead of the above, I could have said dh鈥檉haodadh iad a bhith air an cur gu b脿s.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Bha na thachair dhaibh maslach: what happened to them was disgraceful.

Broadcasts

  • Sun 24 Jan 2021 22:30
  • Wed 27 Jan 2021 23:00

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast