Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1094

Litir do Luchd-ionnsachaidh le Ruairidh MacIlleathain. Litir 脿ireamh 1094. Roddy Maclean reads this week's letter for G脿idhlig learners.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 8 Jul 2020 23:00

Clip

Litir 1094: Uilleam Uallas (4)

Bheir mi an cunntas agam air Uilleam Uallas gu cr矛ch an-diugh. Air an aonamh latha deug dhen t-Sultain, d脿 cheud deug, naochad 始s a seachd (1297), nochd Uallas agus a chompanach Anndra Moireach aig Drochaid Shruighlea, air an taobh tuath dhith. Bha na m矛ltean shaighdearan cuide riutha.聽

Bha armailt t貌rr na bu mhotha aig na Sasannaich, ge-t脿. Bha iad fo sti霉ir Iain Uarainn, Iarla Shurraidh, agus 脵isdean Cresingham, agus bha iad a鈥� feitheamh gu deas air an drochaid. Cha robh d貌igh eile airson saighdearan a chur tarsainn na h-aibhne ach thar na drochaid, a bha gu math cumhang.

Sheas na h-Albannaich air cnuic, a鈥� feitheamh ris na Sasannaich. An d猫idh greis, chuir Uarainn dithis shagartan a-null far an robh Uallas. Tha 霉ghdar a鈥� chunntais, Aonghas MacCoinnich, ag innse dhuinn gun robh iad a鈥� tairgsinn 鈥榤aitheanas dha fh猫in 始s dha a luchd-leanmhainn nan leigeadh iad s矛os an armachd.鈥� Chuir Uallas na sagartan air ais le teachdaireachd do Uarainn nach robh e ag iarraidh ach aon rud 鈥� bl脿r a thoirt do na Sasannaich agus saorsa aiseag do dh鈥橝lba.

Chuir sin fearg air cuid de na h-oifigearan Sasannach. Bha iad airson a dhol a-null thar na drochaid agus ionnsaigh a thoirt air armailt Uallais, ged a bha sin cunnartach dhaibh.聽

Chaidh gnothaichean air adhart gu math dhaibh an toiseach. Sheas na h-Albannaich far an robh iad. Chaidh marc-shluagh tarsainn na drochaid an toiseach 鈥� na ceudan aca. Bha iad air an leantainn le saighdearan-coise. Cha tug na h-Albannaich ionnsaigh orra.

Ach cha robh iad d矛omhain. Dh鈥檌arr Uallas air buidheann de luchd-sleagha dhol s矛os don abhainn gu s脿mhach, socair. Nuair a bha leth de dh鈥檃rmailt nan Sasannach air a dhol tarsainn na drochaid, thug Uallas 貌rdugh don luchd-sleagha an drochaid a dh霉nadh. Chan fhaigheadh an c貌rr de na Sasannaich a-null. Thug saighdearan Uallais ionnsaigh bhr霉ideil air an fheadhainn a bh鈥� air a dhol tarsainn na h-aibhne mu-thr脿th.

Chaidh am marc-shluagh an comhair an c霉il. Bha iad a-nise am measg nan saighdearan-coise aca fh猫in, agus bha buaireadh ann. Dh鈥檉heuch cuid de na ridirean faighinn tarsainn na h-aibhne, ach chaidh am b脿thadh. Bha an armachd aca ro throm airson a bhith a鈥� sn脿mh.

Chaidh an latha leis na h-Albannaich. Bhathar ag r脿dh, dhen 脿ireamh mh貌r de Shasannaich a chaidh tarsainn na drochaid, nach d鈥� fhuair 脿s be貌, ach tri霉ir. Bha Cresingham am measg nam marbh.聽

Bha Iarla Shurraidh a鈥� coimhead air gnothaichean bho thaobh a deas na h-aibhne. Thomhais e nach robh iad s脿bhailte an sin tuilleadh, agus theich an armailt Shasannach gu ruige Bearaig air taobh Shasainn dhen chr矛ch. Cha b鈥� e sin a-mh脿in, ach theich na saighdearan Sasannach bho na caistealan, a bh鈥� air a bhith nan l脿mhan, ann an ceann a deas na h-Alba.

Lean Uallas orra, le fichead m矛le saighdear na chois, thar na cr矛ch. Rinn e miastadh ann an ceann a tuath Shasainn mus do thill e dhachaigh. Thug e mar sin a saorsa a dh鈥橝lba, agus chaidh aithneachadh mar riaghladair na d霉thcha. Cha b鈥� e sin deireadh an sge貌il, ge-t脿, oir bha R矛gh Eideard Shasainn, a bha ri cogadh thall air t矛r-m貌r na Roinn E貌rpa, gu math feargach mu na thachair. Ach f脿gaidh mi an c貌rr dhen sgeul gu latha eile.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Uilleam Uallas: William Wallace; Anndra Moireach: Andrew [de] Moray; Drochaid Shruighlea: Stirling Bridge; dithis shagartan: two priests; d矛omhain: idle; ionnsaigh bhr霉ideil: a brutal attack.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Bha na m矛ltean shaighdearan cuide riutha: there were thousands of soldiers with them; fo sti霉ir Iain Uarainn, Iarla Shurraidh: under the direction/command of John de Warrene, the Earl of Surrey; cha robh d貌igh eile airson saighdearan a chur tarsainn na h-aibhne: there was no other way of getting soldiers over the river; ach thar na drochaid, a bha gu math cumhang: except across the bridge, that was very narrow; maitheanas dha fh猫in 始s dha a luchd-leanmhainn: forgiveness [a pardon] for himself and his followers; nan leigeadh iad s矛os an armachd: if they would put down their arms; chaidh marc-shluagh tarsainn na drochaid: cavalry crossed the bridge; air an leantainn le saighdearan-coise: followed by infantry; thug Uallas 貌rdugh don luchd-sleagha an drochaid a dh霉nadh: Wallace ordered his spearmen to close the bridge; chan fhaigheadh an c貌rr de na Sasannaich a-null: the rest of the English couldn鈥檛 cross; a bh鈥� air a dhol tarsainn na h-aibhne mu-thr脿th: who had already crossed the river; bha iad a-nise am measg nan saighdearan-coise aca fh猫in, agus bha buaireadh ann: they were now among their own infantry, and there was chaos; dh鈥檉heuch cuid de na ridirean faighinn tarsainn na h-aibhne, ach chaidh am b脿thadh: some of the knights tried to cross the river, but they were drowned; nach d鈥� fhuair 脿s be貌, ach tri霉ir: that only three survived; am measg nam marbh: among the dead; gu ruige Bearaig air taobh Shasainn dhen chr矛ch: to Berwick on the English side of the border; miastadh ann an ceann a tuath Shasainn: mischief in the north of England: a bha ri cogadh thall air t矛r-m貌r na Roinn E貌rpa: who was fighting a war on the European continent.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: nach robh e ag iarraidh ach aon rud 鈥� bl脿r a thoirt do na Sasannaich agus saorsa aiseag do dh鈥橝lba: that he only wanted one thing 鈥� to wage war on the English and deliver freedom to Scotland. This is the phrase that Angus MacKenzie used in his book. You will be familiar with aiseag meaning 鈥榝erry鈥� ie 鈥榝erry boat鈥�, but MacKenzie is using it here in an older sense of 鈥榙elivery, delivering鈥�. Aiseag can mean the act of transferring or delivering something or somebody (as in across a body of water); you will still hear it being used as the verbal noun ag aiseag.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Chaidh am marc-shluagh an comhair an c霉il: the cavalry went backwards.

Broadcasts

  • Sun 5 Jul 2020 22:30
  • Wed 8 Jul 2020 23:00

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast