Main content

Litir do Luchd-ionnsachaidh 1012

Tha Ruairidh MacIlleathain air ais le Litir do Luchd-ionnsachaidh na seachdain sa. Litir 脿ireamh 1012.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 12 Dec 2018 23:00

Clip

Litir 1012: Alasdair MacIlleMh矛cheil

Nuair a bha mi ann an Lios M貌r as t-fhoghar, chaidh mi a choimhead air l脿rach an t-seann taighe anns an do thogadh Alasdair MacIlleMh矛cheil 鈥� am fear a tha cli霉mhor airson Carmina Gadelica a dh猫anamh. Rugadh e ann an Croit an Lochain faisg air Loch Baile a鈥� Ghobhainn ann an ochd ceud deug, trithead 始s a dh脿 (1832). B鈥� e an leanabh a b鈥� 貌ige de naoinear cloinne.

Fhuair e a sgoil ann an Lios M貌r agus, a r猫ir choltais, Grianaig. Fhuair e obair mar gh脿idsear. Bha e st猫idhichte ann an Grianaig, Baile Atha Cliath, 脤le agus san Eilean Sgitheanach. Air a鈥� Gh脿idhealtachd, th貌isich e air beul-aithris a chruinneachadh fo sg猫ith Iain 脪g 脤le.

Bha e anns a鈥� Ch貌rn airson d脿 bhliadhna. Ann an ochd ceud deug, seasgad 始s a ceithir (1864) thill e a dh鈥橝lba. Bha e st猫idhichte an toiseach ann an Loch nam Madadh. Bha Uibhist iongantach dha oir bha beartas de bheul-aithris ann a bha cho math ri 脿ite sam bith air taobh an iar na Roinn E貌rpa. Th貌isich e air cruinneachadh a dh猫anamh de sgeulachdan, 貌rain, orthachan, laoidhean, seanfhaclan, dubh-fhaclan is eile.

Ph貌s MacIlleMh矛cheil M脿iri Frangag NicBheathain ann an ochd ceud deug, seasgad 始s a h-ochd (1868). Bha iad a鈥� fuireach ann an Creag Ghoraidh ann am Beinn a鈥� Bhaoghla. An ceann greis, th貌isich e air sgr矛obhadh airson a鈥� ph脿ipeir-naidheachd radaigich, The Highlander. Bha e e貌lach air deasaiche a鈥� ph脿ipeir, John Murdoch. Bha iad air a bhith ann am Baile Atha Cliath aig an aon 脿m.

An d猫idh dhaibh a bhith ann an Uibhist, agus greis san 脪ban, chaidh iad a dh鈥檉huireach ann an D霉n 脠ideann, far an robh Alasdair an s脿s ann an coimhearsnachd nan inntleachdach G脿idhealach. Ann an ochd ceud deug, ochdad 始s a tr矛 (1883), thug Coimisean Napier s霉il air cor nan croitearan 始s nan coitearan air a鈥� Gh脿idhealtachd. Dh鈥檌arr Napier air MacIlleMh矛cheil p矛osan a chur ris an aithisg aige. Tha iad sin air leth inntinneach, gu h-脿raidh an e脿rr-r脿dh aige air d貌igh-beatha is n貌san nan daoine. Ann an sin, chithear bunaitean Charmina Gadelica, an cruinneachadh m貌r a rinn e, st猫idhichte air a鈥� bheul-aithris a fhuair e anns na h-eileanan.

Tha ceist ann mu co-dhi霉 chuir Alasdair gleans air na chruinnich e airson tuill a l矛onadh agus an cruinneachadh a dh猫anamh nas tarraingiche, ach tha Carmina Gadelica gu math cudromach mar thaisbeanadh de ghuth nan seann Gh脿idheal. Nochd d脿 leabhar dheth anns a鈥� bhliadhna naoi ceud deug (1900).听

Ph貌s a nighean Ella an sgoilear G脿idhlig Uilleam MacBh脿tair. Thug ise eagran 霉r dhen chiad d脿 leabhar a-mach ann an naoi ceud deug, fichead 始s a h-ochd (1928), sia bliadhn鈥� deug an d猫idh b脿s a h-athar. Thug a mac-se, Seumas MacIlleMh矛cheil MacBh脿tair, a bha cuideachd na sgoilear G脿idhlig, an treas is ceathramh leabhar a-mach aig toiseach an D脿rna Cogaidh.听

Bha Seumas ann an Lios M貌r ann an naoi ceud deug, trithead 始s a seachd (1937). Tha a sheanair air a thiodhlacadh ann an seann chladh Eaglais Chill Moluag anns an eilean. Chuir e iongnadh air Seumas mar nach robh daoine uabhasach measail air Alasdair. Eadhon an latha an-diugh, chan eil cuid de Liosaich uabhasach b脿idheil ris. Mar a sgr矛obh an s脿r-Liosach, D貌mhnall MacIlleDhuibh nach maireann, anns an leabhar aige 鈥楽geul no Dh脿 脿s an Lios鈥� 鈥� 鈥楤ha f脿idh riamh gun urram na dh霉thaich fh猫in.鈥�

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: Lios M貌r: Lismore; cli霉mhor: renowned; Grianaig: Greenock; g脿idsear: exciseman; Baile Atha Cliath: Dublin; Loch nam Madadh: Lochmaddy; M脿iri Frangag NicBheathain: Mary Frances MacBain; Creag Ghoraidh: Creagorry; Beinn a鈥� Bhaoghla: Benbecula; deasaiche: editor; Uilleam MacBh脿tair: William J Watson; a mac-se: her son; Eaglais Chill Moluag: St Moluag鈥檚 Church.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: chaidh mi a choimhead air l脿rach an t-seann taighe: I went to look at the site of the old house; anns an do thogadh Alasdair MacIlleMh矛cheil: in which Alexander Carmichael grew up; b鈥� e an leanabh a b鈥� 貌ige de naoinear cloinne: he was the youngest of nine children; fo sg猫ith Iain 脪g 脤le: under the auspices of John Francis Campbell of Islay; anns a鈥� Ch貌rn: in Cornwall; bha beartas de bheul-aithris ann a bha cho math ri 脿ite sam bith air taobh an iar na Roinn E貌rpa: there was a richness of oral tradition there that was as good as any place in western Europe; an ceann greis, th貌isich e air sgr矛obhadh airson a鈥� ph脿ipeir-naidheachd radaigich: after a while he started to write for the radical newspaper; far an robh X an s脿s ann an coimhearsnachd nan inntleachdach G脿idhealach: where X was involved with the community of Gaelic intellectuals; cor nan croitearan 始s nan coitearan: the condition of the crofters and cottars; gu h-脿raidh an e脿rr-r脿dh aige air d貌igh-beatha is n貌san nan daoine: particularly the appendix about the way of life and customs of the people; co-dhi霉 chuir X gleans air na chruinnich e airson tuill a l矛onadh agus an cruinneachadh a dh猫anamh nas tarraingiche: whether X polished what he collected to fill gaps and to make the collection more attractive; mar thaisbeanadh de ghuth nan seann Gh脿idheal: as a display of the voice of the old Gaels; aig toiseach an D脿rna Cogaidh: at the start of the Second War; tha a sheanair air a thiodhlacadh: his grandfather is buried; nach robh daoine uabhasach measail air X: that people weren鈥檛 particularly keen on X; mar a sgr矛obh an s脿r-Liosach, D貌mhnall MacIlleDhuibh nach maireann: as the exceptional native of Lismore, the late Donald Black, wrote.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Bha f脿idh riamh gun urram na dh霉thaich fh猫in: a prophet was always without honour in his own country. Remember the use of the structure na for 鈥榠n his鈥� (with lenition) or na for 鈥榠n her鈥� without lenition ie na d霉thaich fh猫in 鈥榠n her country鈥�. The alternative would be anns an d霉thaich aige/aice fh猫in which is more wordy.听

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Fhuair e a sgoil: he got his education.

Broadcasts

  • Sun 9 Dec 2018 22:30
  • Wed 12 Dec 2018 23:00

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast