Main content

Episode 13

Episode 13 of 15

Pr貌gram do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig le Iain Urchardan. John Urquhart guides learners through some of the intricacies of the Gaelic language.

A bheil sibh ag ionnsachadh G脿idhlig? A bheil sibh feumach air misneachd gus ur G脿idhlig a chleachdadh? Ma tha, 's ann dhuibhse a tha Beag air Bheag, sreath gu s貌nraichte do luchd-ionnsachaidh na G脿idhlig.

Gach seachdain tre貌raichidh Iain Urchardan sibh tro ch貌mhraidhean agus tro aithrisean a bhios feumail dhuibh nur n-ionnsachadh. Beag air bheag, cuiridh sibh ri ur comasan ann a bhith a' bruidhinn G脿idhlig.

Sa phr貌gram seo, tha Iain a' c貌mhradh ri neach-ionnsachaidh na seachdain, Rona Hyslop 脿 Gleann Rathais ann am Fiofa, agus a' cluinntinn mu a roghainn-ci霉il agus tha an t-Ollamh Michel Byrne a' toirt thugaibh Oisean a' Ghr脿mair.

Cluinnear cuideachd earrann bho "Laithean Geala" le Murchadh MacLe貌id nach maireann - leabhar beag snog air an robh clann sgoile air feadh Alba a bha fileanta ann an G脿idhlig e貌lach aig aon 脿m - air a leughadh le Catr矛ona Mhoireach, agus bidh Ruairidh MacIlleathainn a' toirt s霉il eile air ainmean-脿ite na h-Alba.

In the thirteenth programme in this series for Gaelic learners, John Urquhart guides learners through the intricacies of Gaelic language, dialects, idioms and sayings and chats to learner of the week, Rona Hyslop from Glenrothes, about her learning experience. Gaelic grammar help is on hand with Dr Michel Byrne of Glasgow University who uses materials from the 成人快手 archives to illustrate some of the complexities of the language.

Also in this week's programme, listeners can enjoy another chapter from "Laithean Geala" - Murdo Macleod's charming book which was at one time well-known to Gaelic-speaking schoolchildren throughout the country - read by Catriona Murray, and Roddy MacLean, whom many listeners will know from "Litir do Luchd-ionnsachaidh" will take a closer look at some of Scotland's Gaelic placenames.

Supporting materials for the series can be found at bbc.co.uk/radionangaidheal.

Available now

56 minutes

Last on

Sun 26 Sep 2021 10:30

Tar-sgr矛obhadh: Siubhal gu Seachd

Le Niall Iain D貌mhnallach


Niall Iain: St. Jakob-Park, sin far a bheil an geama eadar Liverpool agus Sevilla, an cuairt dheireannach de chupa E貌rpa, er Europa, a鈥 tachairt a-nochd sin anns an Eilbheis, agus sin far a bheil FC Basle, no Basel, a鈥 cluich.


Bha mi anns a鈥 bhaile sin an-uiridh 鈥 mun 脿m seo an-uiridh, cha mh貌r 鈥 bha mi air chuairt air mo bhaidhsagal air feadh na Roinn E貌rpa agus chaidh mi tron Eilbheis agus 鈥檚 e d霉thaich uabhasach laghach, uabhasach glan a th鈥 ann, feumaidh mi r脿dh, ach Basle, Basel, 脿ite laghach a bh鈥 ann cuideachd. Co-dhi霉, cumaidh sinn s霉il air a鈥 gh猫am鈥 a tha sin 鈥 uill cha chum sinn s霉il air, air sg脿th 鈥檚 bidh sinn far an 脿idhear nuair a th貌isicheas e 鈥 tha e a鈥 t貌iseachadh aig cairteal gu h-ochd.


Latha rudeigin riaslach air a bhith agamsa, ma dh鈥檉haoidte gu bheil sibh ag aithneachadh sin 鈥 d矛reach rudan beaga b矛odach a鈥 cur dragh orm tron latha, eil fhios agad? A鈥 dr脿ibheadh is tha daoine anns an rathad ort agus bha mi aig toll anns a鈥 bhalla a鈥 faighinn airgead a-mach 脿s a鈥 bhanca, 鈥檚 bha fear air mo bheulaibh. Tha mi smaointinn gu robh e a鈥 cleachdadh a h-uile goireas a bha ri fhaighinn air an inneal a bha sin, eil fhios agad?听


Bha e a鈥 faighinn cunntas, bha e a鈥 toirt s霉il air na h-accounts eadar-dhealaichte, bha e d矛reach a鈥 bruthadh nam putan fad na h-霉ine; chan fhaod thu sin a dh猫anamh. Ma tha thu a鈥 dol chun an toll anns a鈥 bhalla, no fi霉 鈥檚 a bhith coimhead a bheil airgead agad ann, tha thu d矛reach a鈥 bruthadh nam putan 鈥檚 an uair sin, ma chluinneas tu rrrrrrrrrr 鈥 deagh n脿idheachd! Thoir leat d鈥 airgead agus a-mach 脿 seo leat 鈥 鈥檚 ann mar sin a tha e ag obair, tha mi toilichte a r脿dh. Sin tha mise a鈥 d猫anamh, co-dhi霉. Gu m矛-fhortanach, chan ann tric na l脿ithean-sa tha mi cluinntinn rrrrrrr, ach co-dhi霉, cumaidh mi orm a鈥 feuchainn.听

Tar-sgr矛obhadh: L脿ithean Geala 13

鈥淭eannaibh Dl霉th is Togaibh Fonn鈥


Cha robh bodach cuagach a ghluaiseadh gun bhat aige nach do rinn air sgoil Choir an t-S矛thein air feasgar Dim脿irt, agus cha robh na cailleachan air dheireadh cuideachd. Abradh sibhse gu robh iad air an spleogaigeadh, is faileas 脿s na br貌gan aca a dhalladh na s霉ilean agad nam bitheadh tu a鈥 coimhead orra ro fhada.


Cha b鈥 e na seann daoine a-mh脿in a th貌isich a鈥 cruinneachadh aig an sgoil aig leth-uair an d猫idh seachd am feasgar ud. Bha iad ann 脿s gach ce脿rn den sg矛re, eadar sean is 貌g, agus a h-uile duine bha sin agus leth-chr霉n aige na dh貌rn. Co-dhi霉, chan fheumadh a ph貌ca a bhith falamh, oir bha dithis ghillean tapaidh a鈥 togail an airgid aig an doras, agus is e fear gu math sleamhainn, se貌lta a gheibheadh seachad air an dithis ud gun a leth-chr霉n a ph脿igheadh. Cha robh duine a鈥 faighinn a-steach an-asgaidh - ged a thigeadh Di霉c Dh霉n-脠ideann fh猫in - (chan e gu bheil esan se貌lta), dh鈥檉heumadh e a sporan fhosgladh! Bha uair a bha na gillean seo ann an sgoil Choir an t-S矛thein - 鈥渁n uair a bha sinn beag鈥, bidh iad fh猫in ag r脿dh. (Mas fh矛or gu bheil iad a-nis cho m貌r - tha iad ann an sgoil Shanndaisgeir fhathast.)


Is e Eachann M貌r, am marsanta, a chuir f脿ilte air a鈥 chuideachd, agus is ann dha fh猫in a thigeadh a dhol an ceann c猫ilidh. Bha e l脿n de naidheachdan beaga, 猫ibhinn, agus cha robh duine a-staigh nach robh lag a鈥 g脿ireachdainn aige mus robh an oidhche seachad. Ch貌rdadh Eachann ri duine sam bith, ach is e a ch貌rd riutha buileach ach a鈥 chlann fh猫in. C貌 shaoileadh gun cumadh na gillean agus na nigheanan 貌ga seo c猫ilidh a鈥 dol bho ochd uairean gu leth-uair an d猫idh deich! Agus c貌 chanadh gum bitheadh na h-貌ganaich bheaga seo a tha 鈥 mar is trice, co-dhi霉 - cho socair, st貌lda anns an sgoil, a-nis cho tapaidh air beulaibh muinntir na sg矛re air fad!


Bha corra dhuine nam measg a bha car beag di霉id, gun teagamh, ach aon uair 鈥檚 gun do sheas iad air an st猫idse, th脿inig na guthan aca a-mach cho cruaidh agus nach m貌r nach tug iad mac-talla nan creag air sparran na sgoile.


鈥淐ha tigeadh na seinneadairean as fhe脿rr a bha riamh aig M貌d suas riutha seo", ars Eachann M貌r, an uair a bha a鈥 chuideachd a鈥 sgaoileadh, agus cha robh duine an l脿thair a chanadh gu robh e ce脿rr.


A. Cha d猫an e cron sam bith ort na ceistean seo a fhreagairt - ma n矛 thu sin gu math!
1. C貌 an fheadhainn a th脿inig chun na sgoile?
2. C貌 脿s a th脿inig iad?
3. D猫 thug iad leotha?
4. C貌 dha a thug iad seo?
5. Ciamar a bhitheas duine an uair a bhitheas e air a spleogaigeadh?
6. Is cinnteach gum bi thu fh猫in mar sin cuideachd aig amannan - cuin?
7. Cuin a th貌isich a鈥 chuirm-chi霉il, agus cuin a sguir i?
8. C貌 bhitheas air cheann nan c猫ilidhean anns an sg矛re agaibh fh猫in?
9. D猫 an t-ainm eile bhitheas againn air fear a bhitheas air cheann c猫ilidh?
10. Carson a ch貌rd a鈥 ch霉is ris an fheadhainn a bha aig a鈥 ch猫ilidh an oidhche ud?
11. Carson a bha iad a鈥 g脿ireachdainn?
12. Innis aon rud (no ma thogras tu, d脿 rud) a thug g脿ireachdainn ort fh猫in a-riamh.
13. Ma chuala tu riamh mac-talla nan creag, innis c脿it an cuala tu e.
14. Carson a bha Eachann M貌r a鈥 moladh na cloinne?
15. D猫 bhitheas Eachann a鈥 d猫anamh an uair nach bi e aig na c猫ilidhean?


B. Feuch am faigh thu gr猫im air na facail seo - agus feuch nach leig thu 脿s iad!
1. An rud nach eil fada, is ann .... a tha e.
2. Chan eil e 貌g idir, ach gu math ....
3. Bha an oidhche dorcha, ach dhe脿lraich an solas, agus dh鈥檉h脿s i ....
4. Tha an rathad m貌r r猫idh, ach tha rathad na beinne ....
5. Bha an talamh bog gus an t脿inig an reothadh agus dh鈥檉h脿s e ....
6. Mura bithinn cho luath riutsa, cha bhithinn ach gu math ....
7. An duine nach eil glic, is ann .... a tha e.
8. Chan ann sp矛ocach idir a tha an gille sin ach gu math ....
9. Tha a鈥 bheinn 脿rd, ach tha a鈥 mhachair ....
10. 鈥淎m fear nach cuir ri latha .... cha bhuain latha ....


C. An tuig, an tuig, an tuig thu fh猫in d猫 tha an t-uaireadair ag r脿dh? Innsidh na figearan seo dhut e, ach tha agad fh猫in ri innse ann an G脿idhlig.
(a) 2.30听 (b) 1p.m.听 (c) 5 a.m.听 (d) 12.10听 (e) 11.15听 (f) 9.20听 (g) 9.35听 (h) 4.5听 (i) 2.50听 (l) 4.30听 (m) 6.10听 (n) 7.15听 (o) 7.45听 (p) 4.40 (r) 2.55

A. Abair a-nis gun t脿inig ort fh猫in 脿ite Eachainn Mh貌ir a ghabhail. D猫 an naidheachd 猫ibhinn a dh鈥 innseadh tusa?

Tar-sgr矛obhadh: Leugh an Leabhar

Nightblind


Mark: Agus airson pr矛omh leabhar na m矛os, tha sinn a鈥 siubhal gu tuath, chun a鈥 bhaile as fhaide tuath ann an Innis T矛le far a bheil Nightblind le Ragnar Jonasson suidhichte 鈥 an d脿rna nobhail ann an sreath de leabhraichean eucoir a tha Jonasson a鈥 sgr矛obhadh fon a鈥 bhratach 鈥淒ark Iceland.鈥 Uill, tha e coltach nach eil cr矛och air an 霉idh a th鈥 againn ann an Nordic Noir, is saoil an robh na h-aoighean agam air an dalladh le Nightblind? Mh脿iri NicAmhlaigh agus Iain Chaimbeul, f脿ilt鈥 air an dithis agaibh. A Mh脿iri, a bheil thu fh猫in tric a鈥 leughadh 鈥淣ordic Noir?鈥


M脿iri : Uill, chan eil. Tha mi smaoineachadh, mar as aosta, agus tha mi cho aosta ri na bruthaichean a-nis 鈥 g鈥 eil leabhraichean anns a bheil eucoir, gu bheil iad a鈥 d猫anamh dragh dhomh, nach eil mi airson, eil fhios agad, a bhith a鈥 dol ... m鈥 inntinn dol tron an 霉praid tha seo, ged a tha mi air a鈥 chuid as motha ac鈥 fhaicinn air an telebhisean. Chan eil fhios a鈥檓 a bheil e nas fharast鈥 猫irigh bhon a sin 鈥檚 copan teatha a dh猫anamh. Ach anns a鈥 bhad, tha e st猫idhichte ann am baile beag, Siglufj枚r冒ur shuas ann an ceann a tuath Innis T矛le. Agus tha mi smaoineachadh gu bheil fios aig a h-uile duine d矛reach man a tha an t-s矛de ann a shin.

S霉il air a' Mhapa 13

An innis ainmean-脿ite dhuinn mu mar a bha ainmhidhean air an sgapadh anns an t-seann aimsir? O chionn ceithir bliadhna, chaidh obair inntinneach fhoillseachadh mu iolairean. Bha an luchd-rannsachaidh a鈥 toirt s霉il air ainmean-脿ite anns a bheil am facal 鈥榠olaire鈥.


Tha tr矛 se貌rsaichean iolairean ann an Alba 鈥 an iolaire bhuidhe 鈥榞olden eagle鈥, an iolaire-mhara 鈥榮ea eagle鈥 agus an iolaire-iasgaich 鈥榦sprey鈥. Ge-t脿, ann an ainmean-脿ite, chan eil ann ach 鈥榠olaire鈥. Chan eil an t-ainm ag innse d猫 an se貌rsa a th鈥 ann. Seo eisimpleir no dh脿: Beinn na h-Iolaire 鈥榯he mountain of the eagle鈥 ann am Muile, C脿rn na h-Iolaire 鈥榯he hill of the eagle鈥 ann am Moireibh agus Creag na h-Iolaire 鈥榯he crag of the eagle鈥 ann an Siorrachd Pheairt. Ach d猫 an iolaire a tha iad ag ainmeachadh?


Chan eil fios le cinnt gu bheil an iolaire iasgaich air a h-ainmeachadh air a鈥 mhapa. Tha taghadh againn, ma-th脿, eadar an iolaire-bhuidhe agus an iolaire-mhara. Thug an luchd-rannsachaidh s霉il air gach ainm-脿ite. Nuair a bha e 脿rd agus fad鈥 air falbh bho uisge, 鈥檚 e an iolaire-bhuidhe a bh鈥 ann. Gu h-矛osal, agus faisg air a鈥 mhuir no air loch, b鈥 e sin an iolaire-mhara. Agus thug iad s霉il air a h-uile c脿nan anns an d霉thaich, a bharrachd air a鈥 Gh脿idhlig.


Agus d猫 an c貌-dh霉nadh a bh鈥 aca? Uill, tha ainmean-脿ite iolairean pailt. Anns a鈥 bhliadhna c貌ig ceud an d猫idh Chr矛osda, bha iolairean be貌 anns a h-uile sg矛re de dh鈥橝lba bho na Cr矛ochan gu Sealtainn. Mar sin leibh.

Oisean a鈥 Ghr脿mair 13: Notaichean

1. D霉thchannan (Countries)


Niall Iain D貌mhnallach (鈥楽iubhal gu Seachd鈥):
鈥淪ankt Jacob-Park, sin far a bheil an geama eadar Liverpool agus Sevilla (a鈥 chuairt dheireannach de chupa Europa) a鈥 tachairt a-nochd 鈥 sin anns an Eilbheis.鈥澨
鈥淪ankt Jacob-Park, that鈥檚 where the game between Liverpool and Seville (the last round of the Europa cup) is happening tonight 鈥 that鈥檚 in Switzerland.鈥


A鈥 Chuimrigh听听 鈥(the) Wales鈥
An Eadailt听听听听 鈥(the) Italy鈥
An Eilbheis听听听 鈥(the) Switzerland鈥
An Fhraing听听听听 鈥(the) France鈥
A鈥 Ghearmailt听 鈥(the) Germany鈥
A鈥 Ghr猫ig听听听听听 鈥(the) Greece鈥
An Ostair听听听听听 鈥(the) Austria鈥櫶
An Tuirc听听听听听听 鈥(the) Turkey鈥
An t-Suain听听听听 鈥(the) Sweden鈥
An E貌rpa / An Roinn E貌rpa听听 鈥(the) Europe鈥


Ach:听听 Alba,听 Sasainn,听 脠irinn听


Is toil leam an Eadailt.听听听 ACH听听听 Is toil leam 脠irinn.
鈥業 like the Italy.鈥櫶 听听听听 鈥業 like Ireland.鈥
Tha mi 脿s a鈥 Chuimrigh.听听听听 ACH听听听 Tha mi 脿 Alba.
鈥業鈥檓 from the Wales.鈥櫶 听听听听 鈥業鈥檓 from Scotland.鈥櫶
Th猫id sinn dhan Ghearmailt.听 ACH听听 Th猫id sinn a Shasainn.听听
鈥榃e鈥檒l go to the Germany.鈥櫶 听听听 鈥榃e鈥檒l go to England.鈥櫶


Niall Iain D貌mhnallach (鈥楽iubhal gu Seachd鈥):
鈥淏ha mi air chuairt air mo bhaidhsagal air feadh na Roinn E貌rpa agus chaidh mi tron Eilbheis.鈥澨
鈥淚 was touring on my bicycle all over Europe and I went through Switzerland.鈥


air feadh听 +听 ginideach (genitive):
air feadh na Roinn E貌rpa听听 鈥榓ll over Europe, throughout Europe鈥櫶
air feadh na Frainge听 鈥榓ll over France鈥
air feadh na Gearmailt听 鈥榓ll over Germany鈥
air feadh na Suain听 鈥榓ll over Sweden鈥
air feadh na d霉thcha听听 鈥榓ll over the country鈥


2. S霉il air ais: AN TR脌TH TEACHDAIL听听 (The Future Tense)


Niall Iain D貌mhnallach (鈥楽iubhal gu Seachd鈥):
Tha thu d矛reach a鈥 bruthadh nam p霉tan, 鈥檚 an uair sin, ma chluinneas tu rrrrrrrrrr 鈥 deagh n脿idheachd!鈥澨听听听听听听听
鈥淵ou just push the buttons, and then, if you hear rrrrrrrrrr 鈥 good news!鈥


Ach co-dhi霉, cumaidh mi orm a鈥 feuchainn.鈥澨 鈥淏ut anyway, I鈥檒l keep on trying鈥櫶


Bithidh听mi air falbh. 鈥業鈥檒l be away.鈥櫶
ACH听听
Ma bhitheas mi air falbh听听 鈥業f I鈥檓 away鈥


贵貌苍补颈诲丑 mi dhachaigh.听 鈥業鈥檒l phone home.鈥櫶
ACH听听
Ma 诲丑鈥檉丑貌苍补蝉 mi dhachaigh听听 鈥榠f I phone home鈥


Cuiridh mi teacsta.听 鈥業鈥檒l send a text.鈥櫶
ACH听听
Ma chuireas mi teacsta听听 鈥業f I send a text鈥


Cluinnidh tu fuaim.听听 鈥榊ou鈥檒l hear a noise.鈥櫶
ACH听听
Ma chluinneas tu fuaim听 鈥業f you hear a noise鈥


Cumaidh sinn oirnn a鈥 feuchainn.听听 鈥榃e鈥檒l keep on trying.鈥櫶
ACH听听
Ma chumas sinn oirnn a鈥 feuchainn听听 鈥業f we keep on trying鈥


Cumaidh mi orm听听 鈥業鈥檒l keep on, I鈥檒l continue鈥櫶
Cumaidh tu ort听听听 鈥榊ou鈥檒l keep on, continue鈥櫶
Cumaidh e air / Cumaidh i oirre听听 鈥楬e鈥檒l / She鈥檒l keep on鈥櫶
Cumaidh sinn oirnn听听 鈥榃e鈥檒l keep on鈥
Cumaidh sibh oirbh听听 鈥榊ou鈥檒l keep on鈥
Cumaidh iad orra听听听听听 they鈥檒l keep on鈥


C霉m ort!听听 鈥楰eep going!鈥


Cumaidh iad orra a鈥 feuchainn.听听 They鈥檒l keep on trying.


Tha mi an d貌chas gun c霉m sibh oirbh ag 猫isteachd ri Beag air Bheag agus gun c霉m sibh oirbh a鈥 cleachdadh ur G脿idhlig.听听听听
鈥業 hope (that) you鈥檒l carry on listening to Beag Air Bheag and that you鈥檒l keep on using your Gaelic.鈥


Abairt na Seachdain

Bu dual do dh'isean an r貌in dol chun na mara

Broadcasts

  • Sun 12 Jun 2016 21:30
  • Wed 15 Jun 2016 12:00
  • Wed 15 Jun 2016 22:00
  • Sun 19 Jun 2016 10:30
  • Sun 25 Sep 2016 21:30
  • Wed 28 Sep 2016 12:00
  • Wed 28 Sep 2016 22:00
  • Sun 2 Oct 2016 10:30
  • Sun 19 Sep 2021 21:30
  • Wed 22 Sep 2021 12:00
  • Wed 22 Sep 2021 22:00
  • Sun 26 Sep 2021 10:30

Podcast