Main content

Cluinnidh sinn sgeulachd mu Chlach an 脌bain bho Ruairidh MacIllEathain, agus an ceangal leis a' mhinistear, an t-Urr Iain Moireasdan.

Available now

5 minutes

Last on

Wed 20 Apr 2016 23:00

Clip

Litir 874: Iain Moireasdan, Fiosaiche Pheitidh (2)

Bha mi ag innse dhuibh mun Urramach Iain Moireasdan, ministear Pheitidh aig deireadh an ochdamh linn deug. Faisg air Eaglais Pheitidh tha b脿gh m貌r eu-domhainn. Aig 矛sle-mhara bidh tr脿igh mh貌r l脿thaich ann. Bha clach mh貌r air a鈥� chladach air an robh 鈥�Clach an 脌bain鈥�. Latha a bha seo 鈥� Latha na S脿baid a bh鈥� ann 鈥� bha am ministear a鈥� searmonachadh. 鈥楢 pheacachaibh gun ghr脿s,鈥� bha e ag 猫igheachd ris a鈥� choitheanal, 鈥榤ura seachain sibh ur droch dh貌ighean, sguabaidh Dia sibh don 脿ite far nach fhaighear tr貌cair. Agus mar chomharra gu bheil mi ag innse na f矛rinn, th猫id Clach an 脌bain 鈥� m貌r is trom 鈥檚 ged a tha i 鈥� th猫id a gluasad p矛os m貌r a dh鈥檌onnsaigh na mara gun duine a l脿mh a chur oirre!鈥�

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 Thug e sia air fhichead bliadhna, ach thachair e. Bha an tachartas ainmeil gu le貌r 鈥檚 gun do chuir an Suirbhidh 脪rdanais fios mu dheidhinn air na mapaichean aca. Tha mapa air mo bheulaibh an-dr脿sta a chaidh a dh猫anamh o chionn c貌rr is ceud bliadhna. Tha 鈥楥lach an 脌bain鈥� comharraichte air a鈥� mhapa. P矛os air falbh bhuaipe, nas fhaisg鈥� air an ti霉rr, tha seo sgr矛obhte: 鈥�Site of Clach an 脌bain AD 1799鈥�.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 Bha an d脿-shealladh aig a鈥� mhinistear agus chunnaic e gum biodh a鈥� chlach air a gluasad. Thachair e air an oidhche air an fhicheadamh latha dhen Ghearran, seachd ceud deug, naochad 鈥檚 a naoi (1799). Bha i air a togail agus air a toirt air falbh bhon t矛r timcheall air d脿 cheud is tr矛 fichead slat.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 Bha cuid ag r脿dh gur e crith-thalmhainn a ghluais i. Ach tha beachd eile ann. 鈥橲 e an geamhradh a bh鈥� ann. Bha reothadh m貌r air a bhith ann. Agus bha re貌th-leac timcheall na cloiche. 鈥橲 e sin a鈥� Gh脿idhlig air 鈥�sheet of ice鈥� 鈥� re貌th-leac. Bha timcheall air troigh gu leth 鈥� faisg air leth-cheud ceudameatair 鈥� de thighead anns an deigh.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 Co-dhi霉, bha iad dhen bheachd gun deach an re貌th-leac a thogail leis an t矛de-mhara agus gun do thogadh a鈥� chlach leatha. Bha stoirm mh貌r ann. Agus, eadar a鈥� ghaoth agus tr脿ghadh na mara, chaidh a鈥� chlach a ghluasad thar a鈥� chladaich. Nuair a dh霉isg daoine an ath mhadainn cha robh Clach an 脌bain far an robh i air a bhith an oidhche roimhe. Agus chuimhnich iad f脿idheadaireachd a鈥� mhinisteir. Tro th矛de, bhiodh cuid ag r脿dh gur e Coinneach Odhar a rinn an fh脿idheadaireachd sin ach tha e coltach gur e an t-Urramach Iain Moireasdan a rinn e.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 Latha a bha seo, bha crodh aig Mgr Moireasdan ag ionaltradh air Br脿igh Ch霉il Lodair. Chuir am ministear sgalag a-mach a choimhead orra. Nuair a thill e don mhansa, thuirt an sgalag gun robh na beathaichean gu l猫ir ann an deagh rian.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 鈥楢m faca tu gu l猫ir iad?鈥� dh鈥檉haighnich am ministear dheth.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 鈥楥hunnaic,鈥� fhreagair an sgalag.

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 鈥楿ill, chan fhaca,鈥� thuirt am Moireasdanach. 鈥楾ha an gamhainn donn na laighe air a dhruim d矛reach ann an leithid seo de dh矛g, agus d脿 chois briste aige. Thoir cairt is each, agus feadhainn eile, leat agus thoir dhachaigh e. D猫an 霉rnaigh agus iarr air an Tighearna maitheanas a thoirt dhut oir bha thu ag innse breug dhomh.鈥�

聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽聽 Bha am ministear ceart. Bha an sgalag ag innse breug dha. Agus nuair a chaidh e don d矛g, bha an gamhainn donn ann d矛reach mar a 鈥榗hunnaic鈥� am ministear.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: a鈥� searmonachadh: preaching; Iain Moireasdan: John Morrison; Peitidh: Petty; crith-thalmhainn: earthquake; reothadh: freeze; 谤别貌迟丑-濒别补肠: ice-sheet; 迟谤脿驳丑补诲丑: ebbing; Br脿igh Ch霉il Lodair: the upland of Culloden; sgalag: servant, lackey. 聽

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Faisg air Eaglais Pheitidh tha b脿gh m貌r eu-domhainn: near Petty Church there is a large shallow bay; aig 矛sle-mhara bidh tr脿igh mh貌r l脿thaich ann: at low tide there is a large bay of fine mud; a pheacachaibh gun ghr脿s: graceless sinners (vocative); mura seachain sibh ur droch dh貌ighean: if you don鈥檛 avoid your bad ways; sguabaidh Dia sibh don 脿ite far nach fhaighear tr貌cair: God will sweep you away to the place of no mercy; mar chomharra gu bheil mi ag innse na f矛rinn: as a sign that I am speaking the truth; m貌r is trom 鈥檚 ged a tha i: despite it being large and heavy; th猫id a gluasad p矛os m貌r a dh鈥檌onnsaigh na mara: it will be moved a good distance seawards; gun duine a l脿mh a chur oirre: without anyone touching it; nas fhaisg鈥� air an ti霉rr: closer to the high tide mark; bha an d脿-shealladh aig a鈥� mhinistear: the minister had the second sight; d脿 cheud is tr矛 fichead slat: 260 yards; bha timcheall air troigh gu leth de thighead anns an deigh: the ice was about a foot and a half thick; chuimhnich iad f脿idheadaireachd a鈥� mhinisteir: they remembered the minister鈥檚 prophecy; gun robh na beathaichean gu l猫ir ann an deagh rian: that all the beasts were in fine fettle; am faca tu gu l猫ir iad?: did you see them all?; agus d脿 chois briste aige: with two of his legs broken; d猫an 霉rnaigh agus iarr air an Tighearna maitheanas a thoirt dhut: say a prayer and ask the Lord to forgive you; ag innse breug: telling a lie.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Clach an 脌bain: 鈥榯he stone of the backwater鈥�. As far as I am aware, the word 脿产补苍 was only ever recorded from the Inverness dialect. There are three places where it occurs in a place name 鈥� at Dochfour, Petty and in Inverness itself 鈥� remembered in Abban Street (Sr脿id an 脌bain). If ice moved it in 1799, it probably wasn鈥檛 for the first time. It was probably a glacial erratic moved there in a very much larger ice-sheet thousands of years ago.

Gn脿thas-cainnt na Litreach

Gn脿thas-cainnt na Litreach: Tha an gamhainn donn na laighe air a dhruim d矛reach ann an leithid seo de 诲丑矛驳: the brown stirk is lying on its back in this particular ditch.

Broadcasts

  • Sun 17 Apr 2016 22:30
  • Wed 20 Apr 2016 23:00

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast