���˿���

Mae geirfa ar ddiwedd yr erthygl i bobl sy'n dysgu Cymraeg.

Roedd gan gefnogwyr pêl-droed Cymru digon i ddathlu neithiwr wedi i’r tîm ennill 4-1 yn erbyn Gwlad yr Iâ.

Gyda’r Celtiaid yn wynebu’r Llychlynwyr roedd un olygfa arbennig iawn i’w gweld cyn canu’r ddwy anthem.

Roedd un o gerddorion y Barry Horns wedi chwarae corn Celtaidd anferth, sef y carnyx, er mwyn dathlu'r traddodiad Celtaidd. Dyma’r tro cyntaf i’r offeryn yma gael ei chwarae cyn i Gymru chwarae pêl-droed.

Mae’r carnyx yn 12 troedfedd o hyd, felly yn dipyn o her i unrhyw gerddor i chwarae.

Yn y gorffennol roedd rhyfelwyr Celtaidd yn defnyddio'r carnyx i greu naws wrth ymladd mewn rhyfeloedd yn erbyn y Rhufeiniaid.

Roedd Llewelyn Hopwood, sy’n arbenigwr ar yr ieithoedd Celtaidd ym Mhrifysgol Caerdydd, yn siarad am y carnyx ar Dros Frecwast ar ���˿��� Radio Cymru.

Dywedodd: “Yn sicr mae gyda ni dipyn o enghreifftiau o’r carnyx. Mae dros 20 ohonyn nhw wedi goroesi. Offeryn tal, siâp S rhyfedd (yw’r carnyx) yn codi uwchben y dorf.

“O�ڴڱ����� pres yw e. Beth sy’n ddiddorol yw bod hi’n Geltaidd. Mae’r enw yn rhoi cliw i ni - enw Groeg sydd gyda ni ond hefyd yn deillio efallai o’r iaith Galateg sef iaith Geltaidd Twrci.”

Roedd y carnyx yn offeryn mwy cyffredin yng nghanolbarth Ewrop, lle roedd y Celtiaid cynnar yn byw.

Mae un o’r enghreifftiau gorau o’r carnyx wedi ei darganfod yng ngogledd-ddwyrain Yr Alban, sef y Deskford carnyx. Fersiwn o’r carnyx yna oedd ar y cae pêl-droed neithiwr. Mae’n offeryn tal gyda phen baedd ar y blaen.

Mae’r carnyx yn offeryn hen iawn, meddai Llewelyn: “Maen nhw wedi cael eu defnyddio o’r 3ydd ganrif cyn Crist i’r 3ydd ganrif ôl Crist.

“Mae disgrifiadau ohonynt yn dangos nhw fel rhan o’r gist o arfau oedd wedi cael eu ffeindio ar faes y gad.”

Mae disgrifiadau hanesyddol yn dweud fod y carnyx yn creu naws arbennig yn ystod rhyfel ond mae Llywelyn yn credu byddai'r naws yn wahanol iawn cyn gêm bêl-droed: “Mae clywed y sŵn hwn ar ôl bod yn dawnsio’n wyllt i Zombie Nation yn brofiad hollol wahanol i glywed e ar gae!

“M����‵� arwyddocaol mai dyma’r tro cyntaf i’r carnyx gael ei ddefnyddio mewn gêm ac yn erbyn Gwlad yr Iâ, sef tîm sydd gyda sain nodedig sef thunderclap.”

Geirfa

Cefnogwyr / supporters

Dathlu / celebrate

Gwlad yr Iâ / Iceland

Llychlynwyr / Vikings

Golygfa / scene

Cerddorion / musicians

Corn / horn

Anferth / massive

Traddodiad / tradition

Offeryn / instrument

Troedfedd / foot

Her / challenge

Gorffennol / past

Rhyfelwyr / warriors

Naws / atmosphere

Ymladd / fight

Rhufeiniaid / Romans

Arbenigwr / specialist

Prifysgol / University

Enghreifftiau / examples

Goroesi / survive

Torf / crowd

Pres / brass

Deillio / stem from

Canolbarth / mid

Cynnar / early

Darganfod / discover

Baedd / boar

Cist / chest

Arfau / weapons

Ffeindio / discover

Maes y gad / battlefield

Arwyddocaol / significant

Nodedig / distinctive