³ÉÈË¿ìÊÖ

Mae'r nifer o ail dai sydd ar werth yn Sir Benfro wedi mwy na threblu ar ôl i'w treth cyngor gynyddu.

Yn ôl ystadegau newydd, roedd 135 ar y farchnad ym mis Gorffennaf, o'i gymharu â 38 yn yr un cyfnod flwyddyn ynghynt.

Mae ymgyrchydd sydd am weld y farchnad dai yn cael ei ddiwygio wedi disgrifio'r ffigyrau fel rhai "calonogol".

Ond yn ôl un gwerthwr tai, mae talu rhagor o dreth cyngor wedi cael "effaith enfawr" ar berchnogion ail dai.

O dan reolau newydd, fe all cynghorau godi premiwm o hyd at 300% ar ben y lefel arferol i geisio mynd i'r afael â'r argyfwng tai.

Fe gyflwynodd Cyngor Sir Penfro y premiwm treth cyngor o 200% ar berchnogion ail dai ym mis Ebrill gan dreblu biliau.

Ond mae'n bosib osgoi talu'r premiwm am hyd at flwyddyn gan roi'r tÅ· ar y farchnad.

Ar 1 Gorffennaf eleni, roedd nifer yr ail dai ar werth yn y sir wedi cynyddu o 97 mewn blwyddyn - cynnydd o 255%.

Mae'r cyngor wedi cyhoeddi ffigyrau sy'n dangos bod nifer yr ail dai a llety hunan arlwyo wedi gostwng eleni o'i gymharu â 2023.

Dangosa'r ffigyrau fod:

Fe gyflwynodd Llywodraeth Cymru, fel rhan o gytundeb cydweithio Llafur a Phlaid Cymru, y premiwm yn rhannol er mwyn ei gwneud yn haws i bobl leol allu fforddio prynu tai yn yr ardaloedd y cawson nhw eu magu.

Cafodd Hedd Ladd Lewis, sy'n ymgyrchydd dros ddiwygio'r farchnad dai, ei fagu yn Nhrefdraeth, Sir Benfro.

Mae tua 30% o'r eiddo yn y dref yn ail dai neu yn llety gwyliau.

Dywedodd Mr Lewis fod y cynnydd yn nifer yr ail dai sydd ar werth yn "galonogol", ond "dwi’n credu mai rhan o’r broblem yw hwnna oherwydd pwy sydd yn mynd i brynu’r tai yma?"

"Beth sydd gyda ni yw marchnad agored a dyw’r bobl leol sydd yn ennill cyflogau bach - ar gyfartaledd £28,000 y flwyddyn - dydyn nhw methu cystadlu ac felly mae yna ryw anghyfiawnder mawr o ran y farchnad dai.

"Yn sicr mae angen gweld ryw fath o ddeddf eiddo sydd yn mynd i sicrhau fod gan y gymuned leol hawl gyfreithiol i gartref."

Yn ôl Neil Evans, perchennog gwerthwyr tai West Wales Properties, mae'r premiwm treth cyngor wedi cael "effaith enfawr", yn enwedig mewn llefydd fel Tyddewi a Threfdraeth.

"Ry'n ni'n gweld tai yn dod ar y farchnad ar lefel nad ydw i wedi ei weld mewn 30 mlynedd," meddai.

"Fe allan nhw (perchnogion ail dai) brynu eiddo'r ochr arall i Afon Hafren a chael dim o hyn.

"Be ry'n ni'n ffeindio hefyd yn gyffredinol yw ei fod wedi effeithio'r farchnad wyliau."

Dywedodd y Cynghorydd Aled Thomas, Ceidwadwr lleol sy'n gwrthwynebu'r premiwm: "Mae twristiaid yn un o'r pethau sy'n dod â'r arian i'r economi ond mae dal pobl sydd yn mynd allan o fusnes achos y polisïau yma.

"Y peth i wneud yw adeiladu mwy o dai. Dim ond ryw 20/30 o dai sydd wedi cael eu hadeiladu gan y cyngor yn y 30 mlynedd diwethaf ac mae hwnna'n warthus.

"Os ni eisiau bod yn serious am gael mwy o dai i bobl leol a phrisiau tai yn dod lawr mae angen adeiladu mwy o dai."

Mae Cyngor Sir Benfro yn anghytuno â ffigyrau'r Cynghorydd Aled Thomas, gan ddweud eu bod wedi cwblhau dau ddatblygiad - cyfanswm o 44 o unedau - yn 2024/25.

Maen nhw'n dweud y bydd saith arall ar un o'r safleoedd hynny wedi'u cwblhau mewn ychydig fisoedd, a bod dau ddatblygiad - cyfanswm o 18 uned - ar y gweill i'w hagor yn 2025/26.