³ÉÈË¿ìÊÖ

Agor tÅ· pitsa yn 17 oed, dosbarthu bwyd ar droed, ac ehangu gyda chyllid torfol - mae busnesau bwyd bellach yn gorfod meddwl am ffyrdd amgen o weithio.

Ond i eraill, dyw'r cyfnod economaidd heriol heb eu rhwystro nhw rhag ehangu os ydyn nhw'n llwyddo i gynnig rhywbeth "unigryw".

Daw hyn wrth i ffigyrau gan UK Hospitality Cymru ddangos bod Cymru wedi colli 17% o'u busnesau lletygarwch ers y pandemig, sy'n uwch na chanran Lloegr a'r Alban.

A chyda costau byw yn cynyddu, bydd busnesau ar hyd a lled y wlad yn aros i weld beth sydd gan gyllideb Llywodraeth y DU ddydd Mercher i'w gynnig.

Mae Janet Wei bellach wedi agor bwyty Chineaidd ym Mhontypridd gyda'i gŵr Huw, ar ôl dechrau gyda stondin ym marchnad y dref.

Mae hi'n wreiddiol o ardal yng ngogledd China ger y ffin gyda Gogledd Corea, ac felly roedd rhai o'r bwydydd roedd hi'n eu coginio yn anghyfarwydd i'w chwsmeriaid i ddechrau.

"Dyn ni ddim yn gwneud y bwyd Chineaidd mae pobl Prydain fel arfer yn ei feddwl amdano," meddai.

"Ar y dechrau roedd pobl yn poeni beth oedden nhw'n ei archebu, felly ro'n i'n dweud wrthyn nhw 'os nad ych chi'n hoffi e, does dim rhaid i chi dalu'."

Wrth i bobl ddweud wrth eraill am y busnes, dywedodd Ms Wei bod pobl bellach yn "teithio o bobman yng Nghymru a thu hwnt i ddod yma".

"Mae'n anodd ei gwneud hi yn y diwydiant bwyd. Felly mae'n rhaid i chi ffeindio beth sy'n unigryw i chi."

Byddai hi'n hoffi gweld newidiadau i Dreth ar Werth yn y gyllideb ddydd Mercher er mwyn helpu busnesau bach fel ei un hi.

"Mae costau popeth wedi mynd lan, ond mae'r trothwy VAT [lle mae'n rhaid dechrau talu] dal yn £85,000," meddai.

Yn wahanol i Janet Wei, symud o'r bwyty i'r farchnad mae Rhys a Laura Keogh wedi ei wneud.

Ar ôl rhedeg bwyty Eidalaidd am wyth mlynedd, maen nhw nawr wedi agor stondin Dirty Gnocchi ym Marchnad Caerdydd ar ôl sylwi ar y newid yn arferion pobl ers Covid.

"Dyna pryd naethon ni benderfynu symud tuag at fwyd stryd a manteisio ar yr arfer o fwyta tu fas," meddai Rhys.

"Ni'n lwcus iawn achos mae llawer o bobl yn dod mewn, ac mae cymaint o fusnesau gwych eraill yma."

Maen nhw nawr eisiau ehangu drwy gyllid torfol, gan fod gofyn am gymorth eu cwsmeriaid yn rhatach na cheisio cael benthyciad gan y banc.

"Rydyn ni wedi hel y rhan fwyaf o'r arian ein hunain, ond mae angen ychydig eto," meddai Rhys.

"Er enghraifft, rydyn ni'n cynnig 'addewid £20' sy'n golygu cewch chi werth £25 o fwyd yn ôl.

"Roedden ni eisiau rhoi rhywbeth yn ôl i'n cwsmeriaid ni a gadael iddyn nhw helpu ni hefyd, i osgoi gorfod cael benthyciad llog uchel o'r banc."

Yn ôl Dr Edward Jones, mae busnesau fel Dirty Gnocchi yn rhan o dueddiad ehangach o gwmnïau sydd wedi newid eu ffordd o weithredu ers Covid.

"Mi wnaeth y pandemig acceleratio y newid yma, lle 'dan ni'n gweld busnesau rŵan yn defnyddio lot mwy o dechnoleg i siarad efo'u cwsmeriaid, ac hefyd i redeg eu busnesau," meddai.

"Mae'r dyddiau o gael lleoliad i fusnes wedi hen fynd.

"Dan ni'n gweld busnesau'n gwneud llawer mwy o ddefnydd o'r we, ac yn sefydlu busnesau yn unrhyw le ar draws Cymru."

Mae Joshua Wheeler, 17, yn rhedeg busnes Pizzaboy yn rhan amser, ac yn dweud bod y cyfryngau cymdeithasol a phlatfformau cludo wedi newid pethau.

Ond mae'n dweud bod angen mwy o gymorth ar berchnogion busnes ifanc.

"Chi methu sefydlu cyfrif banc ond chi'n gallu bod yn gyfarwyddwr ar gwmni, felly nes i dreulio mis a hanner just yn sortio hwnna," meddai.

Ychwanegodd ei bod hi'n gallu bod yn anodd cael pobl i "ymddiried" mewn person 17 oed i redeg busnes bwyd, ond mae'n dweud bod gan bobl ifanc gymaint i'w gynnig.

"Byddai'n dda os oes cymorth gan y llywodraeth yn haws i ddod o hyd iddo," meddai.

"Mae gan bobl ifanc gymaint o egni.

"Petai mwy yn cael y cyfle i wneud beth roedden nhw eisiau gyda busnesau, a ddim mor ofn i gymryd y cam yna, byddai gennym ni gymaint mwy o fusnesau cŵl, hwyl ac unigryw."

Dibynnu ar ddulliau mwy traddodiadol i gludo ei bwyd mae May Kukua Anderson, 25, o Bontypridd.

Fe ddechreuodd hi Ronen's African Kitchen, gan dynnu ar ei gwreiddiau yn Ghana a Nigeria, yn dilyn anogaeth gan ei theulu a'i ffrindiau.

"Fe wnaeth mam-gu ddysgu fi sut i goginio - a dwi'n gwybod mod i'n dda achos pan dwi adref dyw hi byth [yn bwyta] oni bai mai fi sy'n coginio," meddai.

Gyda chefndir mewn busnes a chyfrifeg roedd ganddi sgiliau defnyddiol eisoes. Mae hi nawr yn dosbarthu ei bwyd ar droed, tra hefyd yn gofalu am ei mab 11 mis oed.

"Bob wythnos mae gen i fyfyrwyr yn dod yn ôl i gael mwy i roi yn yr oergell," meddai.

"Nid just pobl o Ghana a Nigeria, ond pobl sydd eisiau cael blas arno fe, neu sydd gyda phartneriaid o'r gwledydd yna ac eisiau rhoi sypreis iddyn nhw.

"Dyna nes i fanteisio arno - ro'n i'n gwybod bod dim byd arall fel hyn o gwmpas."