³ÉÈË¿ìÊÖ

Mae un o uwch-weinidogion Llywodraeth y DU wedi gwadu bod y gweinyddiaethau datganoledig wedi'u cadw allan o drafodaethau yn ystod cyfnod hollbwysig o'r pandemig.

Roedd Michael Gove yn siarad yn ymchwiliad cyhoeddus y DU.

Honnodd Mr Gove y bu lefel "dda" o ymgysylltu â Llywodraeth Cymru, ond nid y lefel o ragweladwyedd a fynnir gan y Prif Weinidog Mark Drakeford.

Dywedodd y bu "lleihad ond nid stop" ar gyswllt rheolaidd rhwng Mai a Hydref 2020.

Roedd rôl Mr Gove fel Canghellor Dugiaeth Caerhirfryn yn cynnwys cydgysylltu ar draws adrannau Llywodraeth y DU a gwledydd datganoledig y DU.

Awgrymodd Cwnsler i'r Ymchwiliad, Hugo Keith KC, i Mr Gove ei bod wedi cymryd cryn dipyn o amser i sefydlu system gyswllt reolaidd.

Dywedodd Mr Keith wrth Mr Gove fod bwlch rhwng Mai a Hydref 2020 pan gafodd y gweinyddiaethau datganoledig eu cadw allan o drafodaethau "i raddau helaeth iawn".

"Na," atebodd Mr Gove.

"Cafwyd galwadau rheolaidd o amrywiaeth o fathau gyda fy swyddogion a swyddogion y gweinyddiaethau datganoledig... ystod o fecanweithiau i sicrhau bod y gweinyddiaethau datganoledig... yn rhan o'n sgyrsiau eang."

Ymatebodd Mr Keith gan ddyfynnu datganiad Mr Gove ei hun na wahoddwyd y prif weinidogion i Covid-O (corff gwneud penderfyniadau pandemig allweddol) ar sail sefydlog tan fis Hydref.

"A oedd bwlch rhwng mis Mai a diwedd yr hydref pan na chafodd y gweinyddiaethau datganoledig ar y lefel wleidyddol hon yr un lefel o fynediad i Lywodraeth y DU ag oedd ganddynt hyd yn hyn ac wedi hynny?," gofynnodd Mr Keith.

"Rwy'n meddwl bod lleihad, ond nid stop," atebodd Mr Gove.

Gwnaeth Prif Weinidog Cymru alwadau dro ar ôl tro am "rhythm ymgysylltu rhagweladwy" yn ystod y pandemig.

Dywedodd wrth yr ymchwiliad yn gynharach eleni: "Yr hyn nad oedd ganddyn nhw oedd sail systematig ar gyfer ymgysylltu a dyma fy nghwyn ers tro byd am gysylltiadau rhynglywodraethol yn y DU.

"Maen nhw'n dibynnu'n llawer rhy aml ar barodrwydd unigolion i weithio yn y ffordd honno, a'r hyn sydd ei angen arnoch chi yw system gadarn o beirianwaith llywodraethu sy'n dod â phobl at y bwrdd ar gyfer diddordebau cyffredin, p'un a ydynt am wneud hynny ai peidio."

Dywedodd Mr Gove yn ei farn ef fod Llywodraeth y DU wedi elwa o ddod â'r gweinyddiaethau datganoledig i mewn i drafodaethau cyn gynted â phosib.

Roedd yn anghytuno bod y gwledydd datganoledig yn cael gwybod am benderfyniadau a wnaed gan Lywodraeth y DU yn hytrach na bod yn rhan o wneud penderfyniadau.

Cyflwynwyd rheoliadau Covid o dan ddeddfwriaeth iechyd y cyhoedd, a oedd yn golygu bod Llywodraeth Cymru wedi cymryd cyfrifoldeb am wneud penderfyniadau yng Nghymru ar ôl y cyfyngiadau symud cychwynnol ledled y DU ym mis Mawrth 2020.

Arweiniodd at broblemau ynghylch llunio polisi iechyd cyhoeddus yng Nghymru ond penderfyniadau ariannol yn cael eu rheoli gan y Trysorlys yn San Steffan.

Cwynodd Mark Drakeford ym mis Tachwedd 2020 pan wrthododd y Trysorlys ymestyn y cynllun ffyrlo i gwmpasu cyfyngiadau dros dro Cymru.

Dywedodd Mr Gove: "Roedd y broblem yn syml. Roedd y gweinyddiaethau datganoledig, yn ddealladwy, eisiau mwy o arian.

"Y sefyllfa oedd eu bod nhw - bod y Deyrnas Unedig gyfan - wedi cael ymateb hael gan y Canghellor.

"Yn y pen draw os mai'r cwestiwn yw 'ydy'r setliad datganoli yn gweithio?' yna ydy, oherwydd bod y sail y mae'r Trysorlys yn ariannu gwahanol rannau'r Deyrnas Unedig arni yn deg."