³ÉÈË¿ìÊÖ

Am y tro cyntaf bydd perchnogion tai gwag ac ail gartrefi yn Sir Gaerfyrddin yn gorfod talu premiwm treth cyngor ar eu heiddo.

Mewn cyfarfod ddydd Mercher fe wnaeth cynghorwyr bleidleisio i gyflwyno premiwm o 50% ar ail gartrefi.

Bydd y mesurau newydd yn dod i rym o Ebrill 2024, gyda'r bwriad o'i gynyddu i 100% o Ebrill 2025 ymlaen.

Tan nawr roedd yr awdurdod - sy'n cael ei redeg gan glymblaid Plaid Cymru ac annibynnol - wedi dal yn ôl rhag gosod premiwm treth gyngor.

Roedd hyn er gwaethaf pryderon am effaith ail gartrefi ar argaeledd a fforddiadwyedd eiddo mewn rhannau o'r sir.

Bydd y mesurau newydd hefyd yn effeithio ar berchnogion tai gwag, gyda 50% o bremiwm ar gyfer eiddo sy'n wag dros 12 mis ond llai na dwy flynedd, 100% ar eiddo sy'n wag am gyfnod rhwng dwy a phum mlynedd, a 200% ar eiddo sydd wedi bod yn wag am dros bum mlynedd.

Mae cynghorau yng Nghymru â'r hawl i godi premiwm ar ail gartrefi ac eiddo gwag hirdymor ers tro, a bellach gellir cyflwyno premiwm o hyd at 300%.

Ers hynny mae nifer o gynghorau wedi cyflwyno premiwm o'r fath, neu gyhoeddi cynlluniau i wneud, gan gynnwys Ynys Môn, Gwynedd, Conwy, Powys, Sir Benfro ac Abertawe.

Er nad oes rhaid iddyn nhw glustnodi'r incwm o hynny at bwrpas penodol, mae canllawiau Llywodraeth Cymru yn annog cynghorau i'w ddefnyddio i helpu taclo anghenion tai lleol, ac i wella faint o dai fforddiadwy sydd ar gael.

Roedd adroddiad i'r cabinet wedi adrodd fod gan y sir tua 1,060 o ail gartrefi, ond mai dim ond 860 ohonyn nhw, am wahanol resymau, oedd yn debygol o fod yn gymwys ar gyfer y premiwm treth cyngor.

Yn ôl yr adroddiad byddai'r incwm ychwanegol yn cael ei ddefnyddio i helpu i gwrdd ag anghenion tai yn lleol, neu ar gyfer gwasanaethau eraill y cyngor yn gyffredinol.

Dywedodd y Cynghorydd Alun Lenny, deilydd y portffolio Adnoddau: "Fi'n credu fod e'n gynnig rhesymol a gofalus ac mae blwyddyn gyda ni i ymgynghori a thrafod ymhellach.

"Rwy'n gobeithio fod hynny o gysur i unrhyw aelod sy'n bryderus ein bod yn rhuthro mewn i'r broses yma mewn unrhyw ffordd.

"Ond mae'n rhaid i ni fynd i'r afael â'r broblem o dai gwag ac ail gartrefi... byddai'r ddeddf yn caniatáu i ni godi premiwm o 300%, ond rydym yn mynd ati yn rhesymol a gofalus ac yn dechrau ar y gwaelod fel petai."

Ychwanegodd: "Mae'r mater o ail gartrefi yn ymwneud â chyfiawnder cymdeithasol ac economaidd, sydd wedi'i gydnabod gan Lywodraeth Cymru.

"Nid yw'n groesgad ideolegol mewn unrhyw ffordd, oni bai eich bod yn credu y dylid caniatáu i rymoedd y farchnad yn unig ddinistrio llawer o gymunedau Sir Gaerfyrddin.

"Gan ddefnyddio'r offer a roddwyd i ni, mae hwn yn ymyriad cymedrol iawn i geisio amddiffyn ein cymunedau a mynd i'r afael â gwagio pentrefi mewn ardaloedd arfordirol a gwledig."

Ond yn ôl rhai ymgyrchwyr iaith dyw'r mesurau ddim yn mynd yn ddigon pell.

Dywedodd Ffred Ffransis ar ran rhanbarth Sir Gâr Cymdeithas yr Iaith: "Rydyn ni'n siomedig nad yw'r cyngor wedi defnyddio'r grymoedd i fynd i'r afael â gormodedd llety gwyliau yn llawn, ond mae problemau tai y sir yn ddyfnach na thai gwyliau ac ail dai yn unig.

"Mae tai yn cael eu trin ar y farchnad agored fel asedau masnachol yn hytrach na chartrefi, gan roi pobl ar gyflog lleol dan anfantais.

"Rydyn ni'n gobeithio felly y bydd Cyngor Sir Gâr yn ymuno â'r alwad am ddeddf eiddo i reoleiddio'r farchnad dai a blaenoriaethu pobl leol."