³ÉÈË¿ìÊÖ

Mae sychder yr haf wedi datgelu rhai o'r cyfrinachau sy'n cael eu cadw dan ddŵr ein cronfeydd a'n hafonydd gan gynnwys olion adeiladau, pentrefi a thirwedd sydd wedi bod dan yr wyneb ers degawdau.

Dyma gip yn ôl ar rai o'r llefydd ddaeth i'r golwg yn haf 2022.

Daeth yr hen bont a dolydd gwastad y dyffryn yma sydd fel arfer o dan y dŵr i'r golwg yng nghronfa Llwyn Onn yn Fforest Fawr, Bannau Brycheiniog fis Gorffennaf.

Mae'r gronfa yma yn dyddio nôl i'r 1920au pan ddechreuodd ddarparu dŵr i Gaerdydd.

Yn Llyn Brianne yn Sir Gaerfyrddin, daeth hen fferm y Fannog i'r golwg.

Mae wedi bod yn wag ers diwedd yr Ail Ryfel Byd ac fe aeth o dan y dŵr pan adeiladwyd cronfa ddŵr Brianne ar ddechrau'r 1970au i wasanaethu de Cymru.

Bob hyn a hyn mae'r fferm yn ail ymddangos, a'r adeilad erbyn hyn yn un o atyniadau dirgel Dyffryn Tywi.

Mae gostyngiad lefelau dŵr cronfeydd Cwm Elan wedi amlygu siâp y dyffryn a foddwyd i gronni dŵr i ateb galw trigolion Birmingham.

Cafodd chwech argae ei adeiladu yn y cwm ar afonydd Elan a Chlaerwen - agorwyd rhan gyntaf y datblygiad yn swyddogol yn 1904.

Symudwyd 100 o drigolion y cwm a chwalwyd tri phlasty, 18 o ffermydd, ysgol ac eglwys.

Ger cronfa Caban Coch fe wnaeth y sychder ddatgelu hen bont a gardd furiog.

Ar lannau newydd-eu-datgelu Llyn Clywedog mae adfeilion Fferm Aberbiga ger Llanidloes wedi dod i'r fei - cartref genedigol tad y canwr Aled Wyn Davies.

Yn dilyn tywydd sych yn Awst a Medi, aeth Aled a'i deulu i ymweld â'r hen ffermdy a chofio am rai o'r straeon a basiwyd i lawr iddynt am yr hen gartref teuluol.

Boddwyd ardal Clywedog yn 1967 er mwyn creu cronfa Llyn Clywedog i reoli llif afon Hafren a darparu dŵr yfed i bobl canolbarth Lloegr.

Unwaith eto, daeth rhai o olion pentref Capel Celyn i'r golwg, gan ailgodi'r teimladau dwfn sy'n perthyn i amgylchiadau creu cronfa Tryweryn.

Yn ogystal ag adeiladau mae olion hen gloddiau yn rhoi darlun o'r hen gymdeithas oedd yn byw ac amaethu yma cyn boddi'r cwm.

Ar ôl misoedd o lawiad isel a thywydd poeth fe sychodd afonydd ym Mannau Brycheiniog gan ostwng cronfa ddŵr Cantref i ddatgelu'r pridd cochlyd.

Cronfa a adeiladwyd ym Mannau Brycheiniog rhwng 1886 and 1892 i ddarparu dŵr i Gaerdydd yw Cantref.

Yn Llyn Efyrnwy ym Mhowys daeth tir oedd unwaith yn dir ffermio i'r golwg yn ogystal â hen ffyrdd pentref gwreiddiol Llanwddyn, a gafodd ei symud i lawr y cwm.

Cafodd y llyn ei greu yn 1892 oherwydd bod pobl Lerpwl angen cyflenwad cyson o ddŵr wrth i'r ddinas dyfu'n gyflym ddiwedd yr 19eg ganrif.

Llyncodd y gronfa ddŵr 1200 erw o dir oedd yn eiddo i Iarll Powys ac yn gartref i 37 o dai, 10 o ffermydd, eglwys, swyddfa bost, melin, dau gapel a thair tafarn.

Mae wedi bod yn un o'r hafau sychaf ar record, gyda Chyfoeth Naturiol Cymru wedi datgan statws sychder i Gymru gyfan ddechrau Medi ar ôl cyhoeddi gwaharddiad ar bibellau dŵr yn ne Cymru am y tro cyntaf mewn 30 mlynedd ym mis Awst.

Cafodd Cymru 56.7% o'i glawiad disgwyliedig yn y chwe mis rhwng Mawrth ac Awst - y trydydd cyfnod sychaf ers dechrau cadw cofnodion ym 1865.

Gyda diolch i am eu lluniau o'r awyr. Mae modd chwilio drwy eu catalogau ar wefan .