³ÉÈË¿ìÊÖ

Bydd angen cymryd penderfyniadau dewr i sicrhau "adferiad gwyrdd" wedi'r pandemig, yn ôl pennaeth tasglu Llywodraeth Cymru ar y pwnc.

Dywedodd Syr David Henshaw ei bod yn "gwbl hanfodol" mynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd ar y cyd â Covid-19.

Mae hynny'n golygu buddsoddi'n "drwm iawn" i alluogi pobl i weithio o gartref ar gyfer y tymor hir, meddai.

Dywed y gallai fod gwaith i bobl ifanc ar brosiectau natur, ac ymdrech i droi swyddfeydd gwag yn dai neu fflatiau cynaliadwy.

Fe ddatgelodd bod ei dîm wedi derbyn dros 180 o syniadau ar gyfer polisïau a phrosiectau posib a'u bod wrthi'n ystyried pa rai i'w cefnogi.

"Mae rhai o'r syniadau'n heriol ond rwy'n credu y bydd yn rhaid i ni fod yn eithaf dewr," meddai.

"Y perygl yw ein bod yn mynd am yn ôl a defnyddio hen fesurau i helpu'r economi wrth i ni ailgychwyn [ar ôl Covid] a methu cymryd o ddifrif wedyn yr hyn sy'n ein hwynebu ni o ran yr argyfwng hinsawdd.

"Mae'n fygythiad i'n bodolaeth ni'n gyfan gwbl a gallwn ni ddim jyst ei adael e, ei roi ar un ochr y ddesg ac aros i ddal i fyny ag e. Mae'n rhaid ymateb i'r ddwy her gyda'i gilydd," rhybuddiodd.

Gofynnodd Llywodraeth Cymru i Syr David - cadeirydd presennol Cyfoeth Naturiol Cymru a chyn-brif weithredwr Cyngor Dinas Lerpwl - .

Yn ogystal â gweithio allan sut i helpu elusennau amgylcheddol a grwpiau gwirfoddol - sydd wedi wynebu problemau ariannol dybryd oherwydd y pandemig - i oroesi a pharhau â'u gwaith, fe ofynnwyd iddyn nhw ystyried syniadau ymarferol i atal newid hinsawdd a cholledion natur tra'n creu swyddi a chryfhau'r economi.

Mae disgwyl iddyn nhw gyflwyno adroddiad i weinidog yr amgylchedd Lesley Griffiths yn ddiweddarach eleni.

Ond dywedodd Syr David mewn cyfweliad â ³ÉÈË¿ìÊÖ Cymru bod y syniadau sy'n cael eu hystyried yn amrywio o "brosiectau lleol bach i rai mawr iawn ledled y wlad".

Maen nhw'n cynnwys mesurau i hybu ffermio garddwriaeth fel bod modd i bobl brynu ffrwythau a llysiau sy'n fwy lleol, troi swyddfeydd gwag yn gartrefi ecogyfeillgar, a chynnig gwaith i'r rhai sy'n gadael yr ysgol ar brosiectau natur.

Un o'r blaenoriaethau allweddol hefyd ddylai fod gwella'r seilwaith sy'n caniatáu i bobl weithio gartref - sydd "ddim yn ddigon da" ledled Cymru ar hyn o bryd.

"Rhaid i ni feddwl am fuddsoddi'n drwm iawn yn hynny os ydym am ei weld fel USP mawr wrth symud ymlaen, gan ddod â buddsoddiad i'r wlad," meddai.

Yn Nhalgarth ym Mhowys, mae'r tîm sy'n gyfrifol am goleg arloesol yn dweud eu bod yn gobeithio chwarae'u rhan wrth sicrhau adferiad gwyrdd.

"Fe ddechreuodd Coleg y Mynydd Du fel syniad penodol i ymateb i newid hinsawdd a'r argyfwng natur a hynny er mwyn cynhyrchu math newydd o raddedigion," esboniodd y cyfarwyddwr Ben Rawlence.

Gan ganolbwyntio ar ddysgu cynaliadwyedd, ecoleg, sgiliau treftadaeth a gweithredu Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru - maen nhw'n gobeithio y bydd y cyrsiau'n paratoi myfyrwyr ar gyfer y "dyfodol sero net".

"Ry'n ni'n gobeithio y gallwn ni fod yn gatalydd ar gyfer adfywio canolbarth Cymru gyfan - gan helpu i atal y llif o bobl ifanc dros y ffin i Loegr i astudio addysg bellach ac uwch," ychwanegodd Mr Rawlence.

"Mae sicrhau adferiad gwyrdd yn golygu gwneud pethau'n wahanol. A fe fydden ni'n dadlau bod buddsoddi mewn creu'r math o bobl sy'n mynd i'n harwain ni at y newid sydd ei angen yn y dyfodol yn gall iawn."

Er y bydd cyrsiau galwedigaethol yn dechrau y flwyddyn nesaf, mae'r coleg yn gobeithio cynnig rhaglen i fyfyrwyr israddedig o 2022, gan anelu yn y pendraw at dderbyn 600 o fyfyrwyr y flwyddyn.

Dywedodd Ann Jones, Is-gadeirydd Ffederasiwn Cenedlaethol Sefydliadau'r Merched ac ymgyrchydd hinsawdd ei bod yn croesawu'r ffocws ar weithio gartref.

"Ry'n ni wedi colli cenedlaethau o dalent o'n cymunedau gwledig. Nawr mae'r pandemig wedi dangos y gall pobl weithio'n llwyddiannus o'u cartrefi felly mae rhoi mesurau yn eu lle i sicrhau y gallan nhw wneud hynny'n wirioneddol effeithiol - gyda gwell band-eang - yn hanfodol."

Dywedodd Ffion Storer Jones o'r Prosiect Ieuenctid Gwledig fod y misoedd diwethaf wedi tynnu sylw at ba mor gyflym y mae modd i bobl newid eu harferion.

"Mae pobl ifanc wedi bod ar y strydoedd ers blynyddoedd bellach yn gofyn am newid ac mae'r pandemig wedi dangos i ni bod ffordd wahanol o fyw yn bosibl lle ry'n yn gweithio o fewn ffiniau'r blaned i greu byd sy'n well i'r amgylchedd a phobl."

Dywedodd Rebecca Williams, Cyfarwyddwr Cadwraeth yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yng Nghymru y dylid rhoi pwyslais ar sicrhau bod mannau gwyrdd ar gael i bawb yn agos i'w cartrefi, "boed hynny yn y wlad neu'r dref".

"O'n safbwynt ni mae'r pandemig wedi dangos pa mor bwysig yw gallu cael mynediad i wyrddni a pha mor werthfawr yw hynny i'n hymwelwyr."