³ÉÈË¿ìÊÖ

Wrth i ddisgyblion ddechrau dychwelyd i'r dosbarth mewn rhai rhannau o Ewrop, mae yna gwestiynau am sut y bydd ailagor ysgolion yn gweithio yng Nghymru.

Mae Llywodraeth Cymru wedi dweud na fydd pob disgybl yn dychwelyd ar yr un pryd, ac y bydd rhaid cael mesurau i ddiogelu staff a disgyblion.

Yn ôl prifathro un ysgol ym Maesteg, mae angen mwy o wybodaeth ar ysgolion cyn gallu gwneud trefniadau.

Mae rhai arbenigwyr yn dweud bod yr argyfwng yn cynnig cyfle i gyflwyno newidiadau sylfaenol i'r ffordd mae ysgolion yn gweithio.

Mae Meurig Jones, pennaeth Ysgol Gyfun Gymraeg Llangynwyd yn ardal Pen-y-bont ar Ogwr, yn awyddus i weld y disgyblion nôl "mor glou â phosib" ond dim ond ar ôl "cynllunio manwl a chlir."

"Mae 'na nifer o gwestiynau sydd heb eu hateb," meddai.

Dywedodd y Prif Weinidog Mark Drakeford y byddai ysgolion yn cael o leia' dair wythnos o rybudd cyn ailagor, ond yn ôl Mr Jones, dydy hynny ddim yn ddigon.

"Fel arfer mae 'na 650 o ddisgyblion yn dod i'r ysgol hon, ond mae'r llywodraeth wedi dweud mai yn raddol fydd disgyblion yn dychwelyd pan ddaw unrhyw gyhoeddiad.

"Mae angen i ni wybod sut bydd ein hadeiladau ni'n gallu cymryd y carfannau yma o blant mewn, a bo' ni'n cydymffurfio i'r rheolau sydd yn cael eu rhoi ar gyfer y pellter cymdeithasol," meddai.

"Ond hefyd mae'n rhaid i ni wybod faint o staff fydd gyda ni.

"Mae'n stafelloedd cyffredinol ni'n stafelloedd bychan iawn. Ni'n edrych wedyn ar dorri dosbarthiadau lan - does gennyn ni ddim y staff i wneud hynny."

Mae trafnidiaeth yn her arall.

"Mae 98% o'n plant ni'n dod i'r ysgol ar fws. Ble mae'r pellter cymdeithasol ar fysiau?" meddai Mr Jones.

Ailagor yn raddol fydd ysgolion yn ôl y llywodraeth, ac mae pennaeth Ysgol Llangynwyd yn gweld y ddadl dros roi blaenoriaeth i ddisgyblion sydd yng nghanol cyrsiau TGAU a Safon Uwch, ac i ysgolion Cymraeg hefyd.

Mae'n poeni y gallai cyfnod estynedig heb glywed na defnyddio'r Gymraeg gael effaith ar hyder y disgyblion ac o bosib ar eu cyrhaeddiad academaidd.

"Mae 'na gyfleoedd i ddefnyddio'r Saesneg yn fwy eang o fewn cymdeithas a falle bod angen rhoi mwy o gefnogaeth i'r rheiny lle nad oes yr un cyfleodd ar eu cyfer nhw mewn ardal fel hon," meddai.

Yn sicr, bydd ysgolion yn gorfod gweithredu mewn ffordd wahanol, ond mae rhai'n dweud bod angen cymryd y cyfle i wneud gwelliannau ar gyfer yr hirdymor.

Mae Dafydd Trystan yn aelod o banel arbenigol gafodd ei sefydlu gan y llywodraeth y llynedd i ystyried dyfodol ysgolion.

"Mae patrwm ysgolion yng Nghymru yn seiliedig ar fodel o 150 o flynyddoedd yn ôl," meddai.

"Mae'r tymhorau'n seiliedig ar dymhorau ffermydd."

Bu'r panel yn ystyried strwythur y flwyddyn a'r diwrnod ysgol a rôl ysgolion yn eu cymunedau.

"Yn y cyfnod yma mae e'n gyfle i arbrofi gyda gwahanol ffurfiau o ddyddiau ysgol, gyda phatrymau gwahanol, gyda dulliau gwahanol o gefnogi plant a'u teuluoedd," meddai Mr Trystan.

"Mae'n gyfle delfrydol yn fy marn i ystyried be allwn ni neud i osod ysgolion ar batrwm llawer mwy cynaliadwy ar gyfer y dyfodol gobeithio."

Ymhlith y syniadau mwyaf perthnasol yw hyblygrwydd o ran tymhorau a diwrnodau ysgol sy'n cyd-fynd yn well gyda phatrymau gwaith, meddai Mr Trystan.

"Byddai angen adnoddau, byddai angen cyflunio staff yn addas i gefnogi hynny ond mae'r rheiny'n ddwy esiampl eithaf syml y gellid eu gweithredu yn bur gyflym a gwneud gwahaniaeth."