³ÉÈË¿ìÊÖ

Bw! Mae heno'n Noson Calan Gaeaf, yr adeg hon o'r flwyddyn pan fydd ysbrydion ac ellyllon yn crwydro'r strydoedd...

Plant yn casglu arian a losin fydd y rhan fwyaf o'r rhain... ond wyddoch chi fod rhai o bobl Cymru yn credu eu bod wedi gweld ysbrydion go iawn?

Mae Siân a Huw Thomas yn byw mewn hen ffermdy yng ngogledd Caerdydd a mae'r ddau wedi cael profiadau iasol iawn. Meddai Siân:

"Mae Huw wedi taeru fod e wedi gweld pobl yn yr ystafell wely. Merch ifanc â ringlets oedd un, yna hen wraig a rhyw fath o berson yn edrych fel gwas ffarm hefyd.

"Nawr dim ond fe sydd wedi gweld hyn, neb arall, Ond rwy wedi cael y profiad o wynto dyn, chwyslyd, fel gweithiwr fferm. Rwy wedi gwynto hwnna sawl gwaith, dim yn ddiweddar, a mae fy merch wedi ei wynto fe hefyd, a phob tro yn yr un man yn y tÅ·.

"Mae e reit ble roedd y wal allanol yn arfer bod. Ond dim ond ni'n dwy sydd wedi gwynto hwn... wel ar wahân i'r amser pryd fuodd saer coed yn gweithio yn y tŷ unwaith sawl blwyddyn yn ôl.

"Gofynnodd e i fi un diwrnod, "Have you got a ghost here?" Roedd e wedi bod yn gweithio ym mhlasdy Llancaiach Fawr, lle mae nifer fawr o straeon gwahanol am ysbrydion yn bodoli, ac roedd e wedi cael profiad yn y fan hynny. Wnaeth ddweud wrtha'i fod e wedi synhwyro presenoldeb tebyg yma.

"Ond mae'n rhaid i mi ddweud fod y digwyddiadau ddim wedi'n effeithio ni mewn unrhyw ffordd. Does dim teimlad o fygythiad o gwbl, dim ond presenoldeb, a hynny'n un achlysurol iawn."

Llofruddiaeth baban

Ac mae Huw a Siân wedi cael tipyn o agoriad llygad yn ddiweddar, meddai Siân:

"Yn ddiweddar cafodd llyfr Cardiff - Those Cruel and Savage Streets ei gyhoeddi. Mae e'n olrhain rhai o achosion heddlu mwyaf erchyll yr oes Fictorianaidd. Mae 'na hanesyn yn y llyfr sy'n awgrymu bod ein tŷ ni yn gysylltiedig â llofruddiaeth baban bach gan forwyn oedd yn arfer byw yma.

"Mae'n debyg iddi roi genedigaeth i faban yn gyfrinachol mewn tÅ· bach yn un o'r adeiladau tu cefn i'r tÅ· ffarm, ond roedd cymaint o ofn arni hi y byddai'n colli ei swydd oherwydd ei bod hi'n ddi-briod, wnaeth hi ladd y baban, lapio'r corff mewn rhyw fath o sach a'i roi fe mewn storws.

"Cafodd y ferch ei dedfrydu i farwolaeth, ond chafodd hi mo'i chrogi oherwydd cyflwr ei meddwl.

"Ond 'dyw hyn ddim wedi newid ein hagwedd tuag at y tÅ· o gwbl, a 'dyn ni ni wedi bod yn byw yma am 35 mlynedd, felly go brin fydd yn gwneud unrhyw wahaniaeth erbyn hyn."

Y dychymyg yn chware triciau?

Mae Towyn Jones wedi treulio ei fywyd yn casglu hen straeon ysbryd ac ofergoelion ac erbyn hyn mae ganddo gasgliad eithaf helaeth sy'n gwneud i chi amau'r sŵn gwichian 'na sy'n dod o gyfeiriad y llofft.

"Un peth rwy wedi ei weld sy'n gyffredin ym mhob stori ysbryd yw rôl y dychymyg. Mae'r straeon ysbryd gorau i gyd yn hollol ddibynnol ar chwarae ar ofnau mewnol, cyn-oesol pobl a prin byth yn dibynnu ar waed a trais.

"Rwy'n sicr bod gwraidd cymdeithasol i nifer o straeon hefyd. Er enghraifft, yng Nghymru a Lloegr, mae bron pob plasdy gyda stori ysbryd ynghlwm ag e.

"Un ffenomena sydd yn gyffredin yw ysbryd, tebyg i ryw fath o ffigwr Ladi Wen, sydd yn troedio ffiniau'r stâd, fel arfer ger rhyw lodge sydd yn amddiffyn un o brif fynedfeydd y plasdy.

"Rwy wedi bod yn sgwrsio gydag arbenigwr llên gwerin yn yr Alban a dyw'r ffenomenom yma ddim yn bodoli yn y fan honno. Ei esboniad ef yw bod rôl y laird yn yr Alban yn wahanol i rôl y sgweiar yng Nghymru.

"Yn yr Alban, mae'r laird yn cael ei weld fel ffigwr tadol a'r plasdy yw calon y gymdeithas. Mae'r pwyslais felly ar groesawu pobl yn hytrach na chreu pellter.

"Efallai dyna pam mai straeon Ladi Wenaidd sy'n bodoli yma. Yn rhannol, gweithwyr y stâd yn creu rheswm am y pellter, ac efallai'r sgweiar yn creu stori i gadw pobl draw.

Y ferch yn y tân

"Mae straeon ysbryd ac arallfydol yn frith yn ein llên gwerin ni, ac yn eithaf pwerus hefyd.

"Roedd cyfaill i mi, ac ofn dim arno. Roedd e'n ddigon hapus i gerdded strydoedd dinasoedd dros y byd ar unrhyw adeg o'r nos. Ond pan oedd yn mynd adre i'w ardal enedigol, roedd arno lond bol o ofn cerdded yn y tywyllwch oherwydd bod ei dad wedi bod yn adrodd straeon am y 'cannwyll corff', sef y golau chwedlonol oedd yn ymddangos tu allan i'ch tÅ· ar noson eich marwolaeth, iddo pan yn blentyn."

Ac i orffen, stori fach ychydig yn agosach at adre. Rhai blynyddoedd yn ôl, tynnodd aelod o deulu un o dîm Cymru Fyw lun o'r ci yn gorwedd o flaen y tân.

Dim ond ar ôl edrych yn ofalus ar y llun, gwelodd hi'r ferch fach yn syllu o'r fflamau...

Ysbryd? Bwci bo? Neu tric y goleuni?