"Yn Lerpwl ges i fy ngeni. Roedd fy mam a nhad yn Gymry, a mam wedi mynnu ein bod yn siarad Cymraeg adref.
Mae gen i un atgof bach o ryfel 1914 - dim ond un peth! Roeddwn yn cychwyn yr ysgol am y tro cyntaf a minnau'n siarad Cymraeg adref. Pan es i'r ysgol, roedd y plant i gyd yn Saeson. Roedd y gi芒t ar agor felly mi gerddais i adref a dweud wrth mam nad o'n i ddim am fynd yn 么l. Ond ddaru mam fynd a fi'n syth n么l!
Ond yn rhyfedd iawn, 'chydig o ddyddiau wedyn, cafodd yr ysgol ei chau gan fod y cyngor eisiau'r ysgol i recriwtio i'r fyddin a bu ar gau am fis - a finnau'n meddwl fy mod i 'di cael gwyliau a fy ffordd fy hyn!
Roeddwn wrth fy modd yn Lerpwl. Roeddwn yn aelod o'r Liverpool Welsh Dramatic Society gyda Morris Jones ac yn cystadlu yn yr eisteddfodau - mi ddaru ni ennill chwe gwaith yn y genedlaethol. Ges i lot o hwyl efo'r dram芒u.
Lerpwl yn y rhyfel
Roeddwn yn athrawes yn Lerpwl adeg y rhyfel ac mi gawson ein 'efaciwetio' gan bod y llywodraeth yn meddwl eu bod am fomio Lerpwl yn syth, er na wnaethon nhw ddim.
Aeth y rhan fwyaf i Gymru ac roeddwn i'n meddwl y byswn i'n mynd hefyd. Doedden ni ddim yn cael gwybod lle roedden ni'n mynd, jest hel y plant at ei gilydd, gweld fod gan bob plentyn gas mask a phecyn o fwyd a mynd 芒 nhw lawr i'r stesion.
Ddaru ni landio yn Southport, a wedyn cael bws i fynd 芒 ni i ryw bentref bach o'r enw Banks - a dyna od, oherwydd Banks Road oedd enw'r ysgol!
Ein gwaith ni fel athrawon oedd dosbarthu'r plant i wahanol bobl - byddai rhywun yn dod atoch ac yn dweud, 'Dwi'n cymryd tri hogyn' neu 'Mi gymra i ddwy ferch'.
Daeth un ddynes neis ofnadwy mewn ffrog las - mi alla i ei gweld hi r诺an - a dyma hi'n dod ata i a dweud ei bod lawr i gael dau athro neu ddwy athrawes. Dyna fi'n gofyn a fyddai hi'n cymryd fy ffrind a minnau ac mi gytunodd.
Doedd gen i ddim eisiau i'r brifathrawes ddallt ein bod ni'n cael mynd efo'n gilydd - a dyma fi'n gweiddi at fy ffrind, Gwladys, oedd draw ochr arall y 'stafell: "Peidiwch 芒 gwneud dim trefniadau gyda phobl eraill gan fod y ddynes yn y ffrog las am ein cymryd ni'n dwy!"
Mi aeth y lle fel y bedd - pawb yn sb茂o arna i, a finnau'n methu dallt pam.
Mewn dipyn o ddiwrnodau wedyn, mi ddaru'r ddynes gyfadda, 'Oh, you gave us such a fright in the hall, what language were you speaking? We all thought it was German'.
Mae na lot o 'll' a 'ch' mewn Almaeneg, fel yn y Gymraeg!
Mi fuo ni yn fanno am 'chydig, ond roedd o'n rhy agos i Lerpwl a doedd dim yn digwydd yna eto. Doedd y plant ddim yn licio'r wlad lot chwaith. Doedd na ddim cae chwarae iddyn nhw - jest cae llond o gabejis. Doeddwn i ddim eisiau gweld yr un cabej byth eto ar 么l hynny...!"
Ymlaen i fwy o atgofion Mari am adael y ddinas fawr.
