Yn Enw'r Arglwydd!
Heddiw cyhoeddodd Llywodraeth y Deyrnas Unedig fanylion ei chynlluniau i ailwampio TÅ·'r Arglwyddi. Ai ddim i fanylion yn fan hyn. Mae 'na ddigon o lefydd eraill i chi eu gweld!
Efallai gwnaiff y Senedd gymeradwyo'r mesur, efallai ddim. Fe fydd na ddigon o amser i drafod hynny dros y flwyddyn nesaf - ond mae'n werth nodi y byddai methiant y mesur mwy neu lai yn sicrhau na fyddai'r newidiadau i etholaethau TÅ·'r Cyffredin yn digwydd chwaeth. Diwygio'r Ail Siambr yw pris y Democratiaid Rhyddfrydol am gefnogi'r newidiadau hynny pan ddaw'r bleidlais olaf un yn NhÅ·'r Cyffredin.
Mae rôl yr Ail Siambr a sut mae dewis ei haelodau wedi bod yn broblem gyson ym mron pob un o'r gwledydd sy'n defnyddio'r "Westminster System". Cymaint felly nes i Seland Newydd gael gwared ar ei un hi yn 1951. Mae rhai o daleithiau Awstralia wedi gwneud yr un peth er bod y sefydliad yn parhau ar lefel y Gymanwlad.
Ond yng Nghanada y mae'r broblem fwyaf. Mae'r wlad yn wynebu hymdingar o argyfwng cyfansoddiadol a hynny oherwydd natur ei hail siambr.
Fel Tŷ'r Arglwyddi mae Senedd Canada yn siambr enwebedig ond yn wahanol i'r sefyllfa yn y Deyrnas Unedig mae gan wahanol ranbarthau'r wlad nifer penodedig o aelodau. Dyw'r niferoedd hynny ddim wedi newid rhyw lawer ar hyd y blynyddoedd gan greu sefyllfa lle mae gan British Columbia, sydd â phoblogaeth rhyw bedair miliwn chwe seneddwr, tra bod deg yn cynrychioli'r filiwn o bobol syn byw yn Nova Scotia.
O holl daleithiau a thiriogaethau Canada Quebec, ac Quebec yn unig, sydd â nifer cymwys o Seneddwyr i gynrychioli ei phoblogaeth.
Mae 'na waeth i ddod. Mae Senedd Canada yn fach. Dim ond cant a phump o aelodau sydd ganddi. Tan 1965 roedd enwebiad i'r Senedd yn para am oes. Yn y flwyddyn honno cyflwynwyd oed ymddeol o 75. Serch hynny, mae Seneddwyr yn gallu para yn ei swyddi am ddegawdau a phan ddaw cyfle prin i Brif Weinidog argymell enwebiad anodd yw gwrthsefyll y demtasiwn i enwebu aelod o'i blaid ei hun.
Canlyniad hynny yw mai dim ond dwy o brif bleidiau'r wlad sef y Ceidwadwyr a'r Rhyddfrydwyr sydd â chynrychiolwyr yn y Senedd. Does dim un aelod yn cynrychioli naill ai'r NDP, y brif wrthblaid ar hyn o bryd, na'r Bloc Québécois.
Mae arolygon barn yn awgrymu ei bod hi'n ddigon posib mai plaid y chwith, yr NDP, fydd yn ennill yr Etholiad Cyffredinol nesaf - ond a fyddai moddi iddi lywodraethu? Wedi'r cyfan heb gynrychiolaeth yn yr Ail Siambr ni fyddai modd iddi hyd yn oed cyflwyno deddfwriaeth yn y tŷ hwnnw - heb sôn am fod ac unrhyw obaith o weld deddfwriaeth yn cael ei chymeradwyo.
I raddau mae'r NDP yn gyfrifol am y twll mae hi ynddi. Dyw'r blaid ddim yn derbyn dilysrwydd y Senedd oherwydd yr anghyfartaledd rhanbarthol - ac mae hi wedi gwrthod ambell i gyfle i sicrhau rhyw fath o droedle ynddi.
Does 'na ddim ateb amlwg i'r broblem. Gallai Prif Weinidog o'r NDP ddechrau ar y broses hir o benodi Seneddwyr o'i blaid ond fyddai'n cymryd mwy nac un tymor i sicrhau lefel resymol o gynrychiolaeth. Y dewis arall yw ceisio newid y cyfansoddiad. Er mwyn gwneud fe fyddai angen sicrhau cefnogaeth 50% o'r pleidleiswyr mewn refferendwm a chefnogaeth saith talaith. Dyma farn un o'r dacteg honno.
"The prospect of the eastern provinces agreeing to the abolition of an institution that grants them power disproportionate to their population is roughly the same as the England soccer team winning a penalty shoot-out."
Ac mae David Cameron bod ganddo fe broblemau!
Golygydd Materion Cymreig y ³ÉÈË¿ìÊÖ yn blogio'n rheolaidd ar faterion gwleidyddol Cymru.
