Biff, wham, bang i'r meddwl
Pe byddech chi am gael eich goleuo ynglÅ·n ag astrus bethau athroniaeth, rhesymeg a sylfeini mathemateg go brin mai at gomic y byddech chi'n troi.
Ond, yn wir, trwy gyfrwng comic y mae dau wyddonydd wedi mynd ati i ddadberfeddu ac egluro syniadau astrus un o athronwyr mwyaf yr ugeinfed ganrif, Bertrand Russell.
Yr oedd i Russell gysylltiadau Cymreig amlwg iawn. Yn Nhrellech, Mynyw, y'i ganwyd ac ym Mhlas Penrhyn, Minffordd ger Penrhyndeudraeth, y bu farw - o'r ffliw - Chwefror 2 1970.
Bu'n cwyno ers deuddydd neu dri ac yr oedd yn ganol dydd arno'n codi Chwefror 2. Erbyn y gyda'r nos ac yntau'n darllen yn ei gadair cafodd bwl drwg arall ac er i feddyg gael ei alw yr oedd yr henwr 98 oed a enillodd Wobr Nobel am Lenyddiaeth yn 1950 wedi marw cyn i hwnnw gyrraedd.
Fe'i hamlosgwyd dridiau wedyn ym Mae Colwyn ac yng Nghymru y gwasgarwyd ei lwch hefyd.
TÅ· gwyliau iddo oedd Plas Penrhyn heb fod ymhell o Bortmeirion - mae rhai yn cymysgu mai Plas Brondanw sy'n awr yn westyn oedd ei gartref - ac un o'r pethau a hoffai am y tÅ· oedd y gellid gweld ohono, ar draws y dyffryn, Tanrallt lle bu'r bardd Saesneg Shelley yn byw - a lle ceiswyd ei saethu oherwydd ffrwgwd leol.
Yr oedd yr Arglwydd Russell yn cael ei gyfrif yn un o feddylwyr mwyaf yr ugeinfed ganrif yn athronydd, rhesymegwr a mathemategwr. Yr oedd hefyd yn anffyddiwr ac yn heddychwr ac fe'i carcharwyd fel gwrthwynebydd cydwybodol yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf.
Yr oedd iddo ran amlwg yn ymgyrch ddiarfogi y Chwedgeau ac hyd yn oed yn 90 oed fe'i harestiwyd mewn gwrthdystiad! Bu'n gohebu am Vietnam ac argyfwng y Dwyrain Canol.
Er yn anffyddiwr hoff adnod ei nain o'r o'r Beibl oedd ei arweiniad yntau mewn bywyd, "Paid a dilyn y lliaws i wneud drwg nac ochri gyda'r mwyafrif i wyrdroi barn . . ." (Exodus 23:2).
Ond i ddod at y comic na.
Newydd ei gyhoeddi mae "nofel graffig" o'r enw Logicomix gan Apostolos Doxiadis a Christos H Papadinmitriou y naill yn nofelydd a mathemategydd a'r llall yn wyddonydd cyfrifiadurol.
Mae'r ddau yn defnyddio ffurf comics o stribedi lluniau i ddadberfeddu ac egluro ymdrech Russell i greu damcaniaeth resymegol a fyddai'n sail i bob gwir ddatganid mathemategol. Ei ymchwil am wirionedd mathemateg.
Barn yr adolygwyr yw iddynt lwyddo yn rhyfeddol gyda'u comic o ystyried mor astrus y pwnc - cawn weld. Os gwnaethant mae'n gryn gamp achos dydi Russell ddim yn enwog am fod yn hawdd i'w ddeall. I'r gwrthwyneb.
Mae llyfr a sgrifennodd gydag Alfred North Whitghead lle mae'r ddau yn cymryd 360 dalen i brofi 1+1=2 yn cael ei ystyried y llyfr anoaddaf erioed i'w sgrifennu gan enillydd gwobr Nobel.
Yn wir, yr oedd mor anodd bu'n rhaid i'r ddau dalu am ei argraffu eu hunain oherwydd na allai Gwasg Prifysgol Caergrawnt ddod o hyd i neb a'r gallu i'w bwyso a'i fesur!
Darllenaf mai un o gyfraniadau mwyaf adnabyddus Russell ym maes rhesymeg yw'r hyn a elwir yn "Russell's paradox" sy'n mynd rywbeth yn debyg i hyn:
Dychmygwch bod yna dref gydag un barbwr ynddi a bod yno ddeddf sy'n dweud fod pawb sydd ddim yn eillio'i hun yn cael ei eillio gan y barbwr.
Pwy sy'n eillio'r barbwr?
Os nad yw'n eillio ei hun mae'n eillio ei hun ac os yw'n eillio ei hun nid yw'n eillio ei hun.
Dywedir fod gosodiad o'r fath yn sylfaenol i ddeall gwirionedd mathemateg.
Rwy'n rhyw amau y bydd angen mwy na chomic i'm goleuo i - ond os ydych chi'n fwy hyderus cyhoeddir Logicomix gan Bloomsbury. 347 tudalen. £16.99.
