Helaethu gan ddefnyddio hyd
Gallwn ganfod siapiau tebyg trwy luosi hyd siâp â’r ffactor graddfa;
Hyd newydd = hyd gwreiddiol × ffactor graddfa.
Helaethiad yn ôl ffactor graddfa o 2
4 cm × 2 = 8 cm
2 cm × 2 = 4 cm
Helaethiad yn ôl ffactor graddfa o ½
4 cm × ½ = 2 cm
2 cm × ½ = 1 cm
Question
Mae triongl a sylfaen 3 m ac uchder 2 m yn cael ei helaethu drwy ddefnyddio ffactor graddfa o 5.
Beth yw dimensiynau newydd y triongl?
Sylfaen = 3 m × 5 = 15 m
Uchder = 2 m × 5 = 10 m
Cofia mai dim ond yr hyd sy’n newid. Mae maint yr onglau bob amser yn aros yr un fath.
Gan wybod bod siâp wedi ei helaethu, gallwn gyfrifo’r ffactor graddfa.
Rydyn ni’n cyfrifo’r hyd newydd gan ddefnyddio’r fformiwla:
Hen hyd × ffactor graddfa = hyd newydd
Gallwn ad-drefnu’r fformiwla hon i ganfod:
Ffactor graddfa = hyd newydd ÷ hen hyd
Question
Canfydda ffactor graddfa’r siapiau tebyg hyn.
Rhaid i ni gymharu’r un hyd ar y ddau siâp.
Yn yr achos hwn, fe ddefnyddiwn ni:
Hen hyd = 6 mm a hyd newydd = 15 mm
Ffactor graddfa = newydd ÷ hen = 15 ÷ 6 = 2.5
Question
Mae blychau matsis yn cael eu gwerthu mewn tri gwahanol faint, sef bach, canolig a mawr.
Mae’r blwch canolig yn helaethiad o’r blwch bach, gan ddefnyddio ffactor graddfa o 2.
- Beth yw dimensiynau’r blwch canolig?
- Helaethiad pa ffactor graddfa yw’r blwch mawr o’r blwch bach?
- Helaethiad pa ffactor graddfa yw’r blwch mawr o’r blwch canolig?
- Ffactor graddfa 2: 3 cm × 2 = 6 cm, 1 cm × 2 = 2 cm, 4 cm × 2 = 8 cm. Mae’r blwch canolig yn 6 cm wrth 2 cm wrth 8 cm.
- Ffactor graddfa = newydd ÷ hen: Ffactor graddfa bach i mawr = 14 cm ÷ 4 cm = 3.5.
- Ffactor graddfa = newydd ÷ hen: Ffactor graddfa canolig i mawr = 14 ÷ 8 = 1.75.