���˿���

Cyfraniad ariannol i’r llywodraeth yw treth. Gall fod ar ffurf gostyngiad, fel treth incwm, sy’n cael ei dynnu o dy enillion, neu gall gael ei dynnu o’r elw a wneir ar gynilion.

Gall hefyd gael ei adio at gost eitem, fel TAW, sy’n cael ei adio at gost y rhan fwyaf o bethau sy’n cael eu prynu, neu dreth stamp sy’n cael ei thalu wrth brynu tŷ.

Treth incwm

Treth incwm yw’r dreth mae pobl yn ei thalu ar yr arian maen nhw’n ei ennill. Fel arfer, nid yw cyfran gyntaf yr incwm yn cael ei threthu. Dyma yw dy lwfans personol.

Gelwir gweddill dy gyflog uwchben dy lwfans yn incwm trethadwy. Dyma’r arian a ddefnyddir i gyfrifo dy dreth incwm.

Hyd at swm penodol, byddi’n talu cyfradd dreth sylfaenol (20%) ar dy incwm trethadwy, a bydd unrhyw arian dros y swm hwnnw’n cael ei drethu ar gyfradd uwch (40%).

Cyfrifo treth incwm

Mae Geraint yn ennill £75,000. Gallwn ddefnyddio’r wybodaeth ganlynol i gyfrifo faint o dreth mae’n rhaid iddo ei thalu a faint yn union fydd ei incwm:

• Lwfans personol o £10,000
• Cyfradd sylfaenol o 20% ar gyfer gwir incwm rhwng £10,000 a £41,785 neu, mewn geiriau eraill, y £31,785 cyntaf o’i incwm trethadwy
• Cyfradd uwch o 40% ar gyfer incwm trethadwy rhwng £31,785 a £150,000

1. Cychwynna trwy dynnu £10,000 gan na fydd hwn yn cael ei drethu:

£75,000 - £10,000 = £65,000 o incwm trethadwy

2. Bydd y £31,785 cyntaf yn cael ei drethu ar 20%.

£31,785 ÷ 100 × 20 = £6,357 o dreth.

3. Cyfrifa faint sydd ar ôl i’w drethu, bydd hwn ar gyfradd o 40%.

£65,000 - £31,785 = £33,215 i’w drethu ar 40%.

£33,215 ÷ 100 × 40 = £13,286 o dreth.

4. Adia ddau werth y dreth:

£6,357 + £13,286 = £19,643 cyfanswm treth.

5. Tynna hwn o’i enillion i ganfod faint o incwm fydd e’n ei dderbyn ar ôl treth.

£75,000 - £19,643 = £55,357.

Treth ar werth (TAW)

TAW yw treth sy’n cael ei hychwanegu at y rhan fwyaf o nwyddau a gwasanaethau. Ers mis Medi 2011, mae TAW yn 20%.

Cyfrifo TAW

Mae car yn costio £5,500 ac mae 20% o TAW yn cael ei hychwanegu at y pris. Cyfrifa gost y TAW a chyfanswm cost y car.

1. Cyfrifa 20% o’r gost:

£5,500 ÷ 100 × 20 = £1,100.

2. Adia hyn at y gost wreiddiol:

£5,500 + £1,100 = £6,600.

Cyfrifo’r gost wreiddiol

Codir 20% o TAW ar brisiau petrol. Os wnes i dalu £48.26 am danc o betrol, faint o hwn oedd yn TAW?

Cost + TAW = pris a dalwyd

100% + 20% = 120%

£48.26 = 120%.

Rhanna’r ddwy ochr â 120 i ganfod gwerth 1%.

0.4021666667 = 1%.

Nawr lluosa â 20 i ganfod gwerth y TAW a gafodd ei hychwanegu.

8.043333333 = 20%.

TAW = £8.04 (wedi ei dalgrynnu i ddau le degol gan ein bod yn ymdrin ag arian).