���˿���

Yr Arolwg Ordnans (OS) yw asiantaeth mapio’r Deyrnas Unedig. Mae’n creu mapiau digidol a mapiau papur cyfredol i unigolion a busnesau eu defnyddio.

Defnyddio allwedd

Mae mapiau OS yn dangos nodweddion ffisegol a dynol fel symbolau. Mae hyn yn gwneud y mapiau’n haws eu darllen. Mae gan bob map OS allwedd i ddangos beth yw ystyr y symbolau.

Graddfa a phellter

Mae gwrthrychau ar fapiau’n llawer llai nag ydyn nhw go iawn. Yr enw ar y berthynas rhwng maint nodwedd ar y map a’i faint go iawn yw graddfa. Mae graddfa yn cael ei dangos fel cymhareb, ee mae 1:25,000 yn golygu bod 1 cm ar y map yn cynrychioli 25,000 cm neu 250 m go iawn.

Mae gwahanol raddfeydd i’w cael gyda mapiau OS:

• Mapiau graddfa fawr – 1:1,250, 1:2,500 ac 1:10,000. Mae nodweddion yn ymddangos yn fwy ar y map. Mae modd defnyddio’r rhain ar gyfer trefi a dinasoedd unigol.
• Graddfa fach – 1:25,000, 1:50,000 ac 1:100,000. Mae nodweddion yn ymddangos yn llai ar y map. Mae modd defnyddio’r rhain i ddangos ardaloedd neu ranbarthau mwy.

I ddangos graddfa graffig, mae llinell hir yn cael ei defnyddio, gyda llinellau llai ar ei hyd yn marcio’r pellteroedd, yn debyg i bren mesur.

Cyfeirnodau grid pedwar a chwe ffigur

Mae cyfeirnodau grid yn pennu lleoliad pethau’n fanwl gywir ar fap. Mae grid ar bob map OS, mewn llinellau glas ysgafn. Dwyreiniadau yw’r llinellau ar draws waelod y map, gan eu bod yn teithio tua’r dwyrain. Gogleddiadau yw’r llinellau i fyny ochr y map, gan eu bod yn teithio tua’r gogledd.

Mae cyfeirnodau grid pedwar ffigur yn lleoli gwrthrychau neu lefydd mewn sgwâr grid, ac fel hyn mae eu canfod:

1. Yn gyntaf, noda rif y dwyreiniad sydd yng nghornel chwith isaf y sgwâr (mae’r dwyreiniadau i’w gweld ar waelod y map). Bydd y rhif yn cynnwys dau ddigid, ee 13.
2. Wedyn, noda rif y gogleddiad sydd yng nghornel chwith isaf y sgwâr (mae’r gogleddiadau i’w gweld ar ochr y map). Bydd y rhif hwn yn cynnwys dau ddigid arall, sy’n rhoi cyfanswm o 4. Dyma pam maen nhw’n cael eu galw’n gyfeirnodau grid pedwar ffigur.

Mae cyfeirnodau grid chwe ffigur yn lleoli gwrthrychau neu lefydd mewn rhan benodol o sgwâr grid, ac fel hyn mae eu canfod:

1. Noda ddau rif y dwyreiniad o’r ffigur pedwar digid, ond ychwanega drydydd rhif i ddangos sawl degfed ar draws sgwâr y grid mae’r lle neu’r gwrthrych.
2. Noda ddau rif y gogleddiad o’r ffigur pedwar digid, ond ychwanega drydydd rhif i ddangos sawl degfed i fyny sgwâr y grid mae’r lle neu’r gwrthrych.

Cyfuchliniau a phwyntiau uchder

Ar fap, mae uchder ei cael ei ddangos mewn metrau uwchlaw lefel y môr. Mae pwyntiau uchder yn dangos uchder pwyntiau penodol ar y map.

Mae cyfuchliniau yn cael eu hychwanegu at fapiau i ddangos uchder a graddiant. Ar fapiau OS, llinellau brown neu oren tenau yw’r rhain, ac mae uchder y tir wedi’i nodi ar rai ohonyn nhw. Mae’r llinellau’n cysylltu ardaloedd â’r un uchder.

• Mae cyfuchliniau sy’n agos i’w gilydd yn dangos tir ag uchder sy’n codi neu’n gostwng yn gyflym. Mae hwn yn dir serth.
• Mae cyfuchliniau sy’n bell oddi wrth ei gilydd yn dangos tir ag uchder sy’n codi neu’n gostwng yn raddol. Mae’r tir hwn ar fymryn o ogwydd.

Gallwn ni ddefnyddio cyfuchliniau i greu diagramau o groestoriad tirwedd. Mae hyn yn ein helpu i gyfateb cyfuchliniau ar y map â nodweddion o’r dirwedd go iawn, ee bryniau, cymoedd ac esgeiriau yn y tir.

Mae croestoriadau o ddyfnder afonydd yn cael eu dangos gan ddefnyddio rhifau negyddol, fel bod y graff llinell yn dangos dyfnder yn hytrach nag uchder.