���˿���

Mae graffiau’n ffordd ddefnyddiol o ddangos data rhifiadol. Mae amrywiaeth o graffiau i dy helpu i amlygu patrymau, a’u defnyddio i ddod i gasgliadau. Mae’n hollbwysig dewis y graff cywir.

Graffiau llinell

Mae graffiau llinell yn dangos newid dros amser neu bellter. Mae echelin x yn dangos yr amser neu’r pellter. Byddai modd defnyddio siart linell i ddangos y newid mewn strwythur cyflogaeth gwlad dros amser. Mae’r graff hwn yn dangos bod tua 11% o’r bobl sy’n gweithio yn yr oes ôl-ddiwydiannol yn gweithio yn y diwydiannau cynradd, 31% yn gweithio yn y diwydiannau eilaidd, 54% yn gweithio yn y diwydiannau trydyddol, a 4% yn gweithio yn y diwydiannau cwaternaidd. Sylwer bod cyfanswm y rhifau yn 100 y cant.

Siartiau bar

Mae siartiau bar yn dangos data wedi’u grwpio fel barrau petryal, ee nifer y twristiaid sy’n ymweld â chyrchfan gwyliau bob mis. Mae siartiau bar sydd wedi’u rhannu yn hollti pob bar petryal er mwyn dadansoddi’r wybodaeth ymhellach. Byddai modd defnyddio siart far wedi’i rhannu i ddangos oedran y twristiaid sy’n ymweld â chyrchfan gwyliau.

Siartiau bar sy’n dangos faint o bobl o bob oedran sy’n byw mewn lle neu wlad yw pyramidau poblogaeth. Mae pyramidau poblogaeth yn dangos y barrau ar eu hochr yn hytrach nag am i fyny. Mae echelin x yn dangos nifer y bobl ac mae echelin y yn dangos eu hoedran. Mae’r barrau ar y chwith yn dangos faint sy’n wrywaidd a’r barrau ar y dde yn dangos faint sy’n fenywaidd.

Mae’r pyramid hwn yn defnyddio ffigurau absoliwt, ond mae modd defnyddio canrannau ar echelin x mewn pyramidau poblogaeth hefyd.

Mae modd cyfuno siartiau bar a graffiau llinell. Mae graffiau hinsawdd yn enghraifft o hyn. Mae echelin x yn dangos misoedd y flwyddyn, ac mae dwy echelin y sy’n dangos tymheredd cyfartalog a glawiad. Mae llinell werdd yn dangos y tymheredd a barrau’n dangos y glawiad.

Mae angen graffiau bar ar wahân pan nad yw’r data sy’n cael ei gyflwyno yn barhaus. Felly, bydd gan graffiau bar ar wahân fylchau (yr un maint) rhyngddyn nhw bob amser.

Wrth ddarllen graffiau hinsawdd, mae pum darlleniad safonol:

• tymheredd uchaf = y tymheredd uchaf sydd wedi’i gofnodi
• tymheredd isaf = y tymheredd isaf sydd wedi’i gofnodi
• ystod tymheredd = y gwahaniaeth rhwng y tymheredd uchaf a’r tymheredd isaf
• glawiad blynyddol = cyfanswm y glawiad dros 12 mis
• patrwm glawiad = yr amrywiad drwy gydol y flwyddyn

Dehongli graffiau hinsawdd: Weithiau bydd angen i ti edrych ar y wybodaeth mewn graff a disgrifio hinsawdd yr ardal.

Chwilia am batrymau yn y data am dymheredd.

• Ydy’r tymheredd yr un fath drwy gydol y flwyddyn? Os yw’n wahanol, faint o dymhorau mae’r lleoliad yn eu cael?
• Pa un yw’r tymor cynhesaf? Ydy hi’n gynnes (10 i 20°C), yn boeth (20 i 30°C) neu’n boeth iawn (dros 30°C)?
• Pa un yw’r tymor oeraf? Ydy hi’n fwyn (0 i 10°C), yn oer (-10 i 0°C) neu’n oer iawn (o dan -10°C)?
• Beth yw’r amrediad tymheredd? (Tynna'r tymheredd isaf o’r tymheredd uchaf).

Chwilia am batrymau yn y data am y glawiad.

• Ydy hi’n glawio drwy gydol y flwyddyn?
• Beth yw patrwm y glawiad? Edrycha i weld a oes rhai tymhorau yn fwy sych neu wlyb na’i gilydd.
• Beth yw cyfanswm y glawiad blynyddol? Adia gyfanswm pob mis at ei gilydd i gael y cyfanswm blynyddol.
• Wedyn edrycha ar y wybodaeth am y tymheredd a’r glawiad gyda’i gilydd – beth mae hyn yn ei ddweud wrthyt ti am yr ardal?

Disgrifia'r patrymau o ran y tymheredd a’r glawiad, gan gynnwys sut maen nhw’n gysylltiedig â’i gilydd. Nawr mae gen ti ddisgrifiad o’r hinsawdd.

Edrycha ar y graff hinsawdd uchod eto. Beth alli di ei gasglu am yr hinsawdd?

Histogramau

Mae histogramau yn debyg i siartiau bar, ond maen nhw’n dangos amlder yn hytrach na grwpiau o ddata. Byddai modd defnyddio histogram i ddangos amlder daeargrynfeydd o bob cryfder ar raddfa Richter.